13 Απριλίου 1941. Ο ουρανός της Φλώρινας βάφτηκε κόκκινος!
Γράφει ο Σπύρος Παπαχαρίσης |
Το florinapast γυρνά πίσω στις 13 Απριλίου 1941. Τα Γερμανικά στρατεύματα και τα τεθωρακισμένα τους συνεχίζουν να εισέρχονται μέσω Μοναστηρίου και Φλώρινας στην Ελλάδα ύστερα από την μάχη της Βεύης στο πέρασμα του Κλειδίου. Εκείνη την ημέρα θα λάβει χώρα στον ουρανό του Νομού μας μια από τις λίγες αερομαχίες που έδωσε η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία της Αγγλίας (RAF) με την Γερμανική Πολεμική Αεροπορία (Luftwaffe) στον Ελλαδικό χώρο.
Οι πληροφορίες μας προέρχονται αποκλειστικά από σχετική αναζήτηση στο διαδίκτυο και έρχονται να συμπληρώσουν σχετικές προφορικές μαρτυρίες εκείνης της περιόδου.
Αυτή είναι ιστορία της αερομαχίας της 13ης Απριλίου 1941
Στις 13 Απριλίου 1941 (Κυριακή του Πάσχα των Καθολικών) η 211 μοίρα της RAF επιχείρησε δύο φορές κατά τη διάρκεια του πρωινού εναντίον των οχημάτων και των συγκεντρώσεων στρατευμάτων των Γερμανών στην περιοχή της Φλώρινας κάτω από τη συνοδεία Hurricane κατά τις οποίες δεν αντιμετώπισε αντίδραση των Γερμανών. H 211 μοίρα είχε το αεροδρόμιο και τις εγκαταστάσεις της στην περιοχή της Παραμυθιάς.
Στις 15:00 η μονάδα διατάχθηκε να στείλει έξι ακόμα βομβαρδιστικά αεροπλάνα στην περιοχή (εκείνη τη στιγμή μόνο επτά Bristol Blenheims Mk.I μπόρεσαν να συγκεντρωθούν αλλά ένα από αυτά εστάλη τελικώς σε μια εξόρμηση φωτο – αναγνώρισης).
Κανένα Hurricane δεν ήταν διαθέσιμο για τη συνοδεία κατά τη διάρκεια αυτής της εξόρμησης. Ο Αντισμήναρχος Patric Bernard “Paddy” Coote, της Δυτικής Πτέρυγας της RAF αποφάσισε να πάει στην επιχείρηση ως παρατηρητής για να αξιολογήσει την πρόοδο της γερμανικής επίθεσης, ενώ ο αναπληρωτής του, Επισμηναγός L. Ε. Cryer DFC, θα συνόδευε ένα άλλο πλήρωμα. Ο σχηματισμός θα οδηγούνταν από τον Επισμηναγό Antony Thornburn Irvine, διοικητή της μοίρας.
Καθώς τα βομβαρδιστικά αεροπλάνα πλησίασαν τη λίμνη Πρέσπα περίπου 40 μίλια μακριά από της ζώνη στόχων, τρία Messerschmitt Bf109Es από την 6./JG 27 μοίρα Γερμανικών μαχητικών εμφανίστηκαν να πλησιάζουν στο οπίσθιο μέρος τριών από τα Βρετανικά Blenheims, οι πολυβολητές των οποίων ανοίγουνε πυρ αμέσως.
Ο Σμήναρχος Ηans – Joachim Gerlach, που οδηγεί τον γερμανικό επιτιθέμενο σχηματισμό εφορμά και ανοίγει πυρ εναντίον του Blenheim με διακριτικά αναγνώρισης L8449 που οδηγεί ο Σμηναγός Alan C. Godfrey, το οποίο έπιασε φωτιά σχεδόν αμέσως. Ο Alan C. Godfrey κατόρθωσε να πέσει με το αλεξίπτωτό του και αργότερα είπε τα εξής:
«Διαταχτήκαμε να εγκαταλείψουμε το αεροσκάφος. Στα επόμενα δευτερόλεπτα το πιλοτήριο ήταν μια μάζα των φλογών. Είχα καεί στο πρόσωπό μου, άνοιξα την καταπακτή – πόρτα του πιλοτηρίου και πήδησα. Παρατήρησα ότι υπήρχαν άλλα τρία αεροσκάφη στον αέρα – όλα στις φλόγες. Το πλήρωμά μου ήταν νεκρό.»
Το αεροσκάφος του συντρίβεται κοντά στο χωριό Καρυές (ο παρατηρητής Σμηνίας J. Ο΄ Neill και ο ασυρματιστής / πολυβολητής Σμηνίας J. Wainhouse σκοτώνονται).
Σχεδόν αμέσως ένα δεύτερο Blenheim καταρρίπτεται. Αυτό ήταν το με διακριτικά αναγνώρισης L8604 το οποίο πέφτει κάτω από τους πυροβολισμούς του Γερμανού Σμηναγού Fritz Gromotka. Ο Υποσμηναγός Ε. V. Thompson DFC και το πλήρωμά του Ανθυποσμηναγός P. Hogarth και Eπισμηνίας W. Arscott δεν επέζησαν.
Σε λιγότερο από ένα λεπτό αργότερα το με διακριτικά αναγνώρισης L1539 Βρετανικό Blenheim έπεφτε στις φλόγες, χτυπημένο από τον Επισμηνία Herbert Krenz, και πάλι μόνο ο πιλότος, Επισμηνίας Α. G. James, κατόρθωσε να πηδήξει με το αλεξίπτωτό του, σπάζοντας τον αστράγαλό του κατά την προσγείωση κοντά στο χωριό Μικρολίμνη. Το αεροσκάφος του συντρίβεται κοντά στην νοτιοδυτική ακτή της λίμνης (ο παρατηρητής Σμηνίας Α. Bryce και ο ο ασυρματιστής / πολυβολητής Α. Waring σκοτώνονται).
Ακολούθησε το Blenheim L1434 το οποίο χτυπήθηκε από τον Σμήναρχο Gerlach. Σ΄ αυτό πετούσε ως επιβάτης / παρατηρητής ο Επισμηναγός L. Ε. Cryer και πιλοτάριζε ο Σμηναγός Lindsay Buchanan. Ο Buchanan τραυματίστηκε σοβαρά αλλά κατόρθωσε να προσθαλασσώσει το αεροσκάφος στην νοτιοανατολική γωνία της λίμνης. Οι Cryer και Buchanan πέθαναν εξαιτίας των τραυμάτων τους σε ένα αλβανικό νοσοκομείο την επόμενη ημέρα ενώ ο ασυρματιστής / πολυβολητής Σμηνίας G. Pattison σκοτώθηκε κατά την επαφή με το έδαφος.
Στην Κούλα Πρεσπών, η αδελφή του Buchanan τιμώντας την μνήμη του αδελφού της έχει τοποθετήσει αναθηματική πλάκα ενώ τμήματα του L1434 τα οποία ανασύρθηκαν από την λίμνη το έτος 1993 βρίσκονται τώρα στο ελληνικό μουσείο Πολεμικής Αεροπορίας στο Τατόι.
Εν τω μεταξύ ο Σμηναγός Gromotka είχε τη δεύτερη νίκη του όταν συνέτριψε το Blenheim L4819 του Υποσμηναγού Richard V. Herbert, στο οποίο ο Διοικητής Πτερύγας Coote ήταν επιβάτης. Αυτό συνέβη κοντά στο χωριό Τρίγωνο. Ο Herbert προσπάθησε να πηδήξει με το αλεξίπτωτό του έξω αλλά βρίσκονταν σε χαμηλό ύψος και σκοτώθηκε όπως και οι Coote και ο Επισμηνίας W. Young.
Ο Επισμηναγός Irvine ήταν τώρα μόνος του, αλλά τελικά το Blenheim L8478 που πιλοτάριζε δεν έμεινε για πολύ στον αέρα. Ο Γερμανός Σμηνίας Herbert Krenz πλησίασε γρήγορα το Blenheim και άνοιξε πυρ εναντίον του για να το καταρρίψει κοντά στην Βίγλα. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθεί όλο το πλήρωμα (ο Irvine, ο Ανθυποσμηναγός G. Davies και o Ανθυποσμηναγός Geary DFC).
Τα έξι Βρετανικά Blenheims είχαν καταρριφθεί μόλις σε τέσσερα λεπτά από τις 16:05 έως και τις 16:09 της 13ης Απριλίου του 1941 στον ουρανό της Φλώρινας.
Οι δύο επιζώντες, Godfrey και James, έρχονται σε επαφή και θάβουν όσους από τους νεκρούς συντρόφους μπόρεσαν να βρουν πριν καταλήξουν στην Λάρισα όπου έφθασαν πεζοπορώντας ή χρησιμοποιώντας κάρα.
—-
Ο Σμηναγός Fritz Gromotka, είχε κατά την διάρκεια της θητείας του 29 νίκες σε 438 αποστολές. Ο Fritz Gromotka γεννήθηκε στις 2 Ιουνίου 1915 και πέθανε στις 2 Νοεμβρίου 1979.
Από τα στοιχεία που βρήκαμε οι πρώτες του νίκες (καταρρίψεις) Βρετανικών αεροπλάνων γίνονται στην περιοχή της Φλώρινας. Έτσι στις 13.4.1941 στις 16:06 θα καταρρίψει το L8604 Blenheim της 211 Μοίρας RAF την ίδια μέρα στις 16:09 θα καταρρίψει το L4819 Blenheim της ίδιας Μοίρας ενώ στις 14.4.1941 φαίνεται ότι καταρρίπτει ένα Gladiator νότια της Φλώρινας.
Το Bristol Blenheim Mark I, L1434, της 211 Μοίρας της RAF, για έλεγχο κινητήρων στην βάση του στην Παραμυθιά. Στις 13 Απριλίου 1941 θα καταρρίπτονταν στην Λίμνη Μικρή Πρέσπα. Το καλοκαίρι του 1993 επιχειρήθηκε η ανέλκυση του α/φους από την Ομάδα Υποβρυχίων Αποστολών (ΟΥΑ) της Πολεμικής Αεροπορίας.
Για την αποσυναρμολόγηση, μεταφορά και συντήρηση υπεύθυνη ήταν ομάδα μηχανικών του Μουσείου ΠΑ. Ανακτήθηκαν μόνο οι κινητήρες και κάποια τμήματα του αεροσκάφους καθώς η επιχείρηση διακόπηκε λόγω της ανεύρεσης φορτίου βομβών. Σήμερα στο Πολεμικό Μουσείο εκτίθεται τμήμα της δεξιάς πτέρυγας και οι δύο κινητήρες.
Πηγές:
Οι πληροφορίες μας αντλήθηκαν από τον δικτυακό τόπο που είναι αφιερωμένος στην 211 Μοίρα της RAF (http://www.211squadron.org/), τον δικτυακό τόπο Επιτυχίες της Luftwaffe (Aces of the Luftwaffe) (http://www.luftwaffe.cz), τον δικτυακό τόπο http://www.battleships-cruisers.co.uk/squadron_history.php?Squadron=227, το δικτυακό τόπο της wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Jagdgeschwader_27 και τον επίσημο δικτυακό τόπο της RAF (http://www.raf.mod.uk).
Φωτογραφικό υλικό: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:No._211_Squadron_RAF
Για το γεγονός βρίσκουμε επίσης μεταφρασμένη αναδημοσίευση με επιμέλεια του Άρη Ιωάννου στο περιοδικό “Εταιρία”, τ. 14, Νοεμβρίου 1993 από το βιβλίο “Air War for Yugoslavia, Greece and Crete 1940-1941” των Christopher Shoree, Ibrian Cull και Nikola Maliziz, Grub Street, 1987
Σπύρος Παπαχαρίσης
