Οι Φλωρινιώτικες παραδοσιακές κέρινες δημιουργίες
Με την ευκαιρία της Μεγάλης Εβδομάδος και του Αγίου Πάσχα, το σημερινό “ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ” αφιερώνεται στις παραδοσιακές κέρινες δημιουργίες, ή όπως τις ονομάζει ο Δημήτρης Τσούκας, “Βυζαντινά πλεκτά κεριά”, υπονοώντας, ασφαλώς, ότι έχουν την αφετηρία τους στα Βυζαντινά χρόνια. Δεν έχουμε θετικά στοιχεία για το πως κατά την βαθύτερη τουρκοκρατία, οι Χριστιανού γενικά και ιδιαίτερα στις περιοχές Μοναστηρίου και Φλωρίνης, παρασκεύαζαν τα κεριά, που χρησιμοποιούσαν για τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Εν πάση περιπτώσει, γεγονός είναι ότι τόσο στο Μοναστήρι όσο και στην Φλώρινα ασχολήθηκαν αρκετοί με την παραγωγή κέρινων δημιουργημάτων.
Ειδικότερα, κέντρο ήταν το Μοναστήρι, όπου εργάζονταν αρκετοί επαγγελματίες κηροπλάστες, οι περισσότεροι από τους οποίους μαθήτευσαν στο καλά οργανωμένο εργαστήρι του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Μοναστηρίου, την εποχή που Διάκος ήταν ο μετέπειτα Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μακαριστός Αθηναγόρας. Μετά την οριστική ένταξη του Μοναστηρίου στο Σερβικό Βασίλειο, μαζί με τους πολλούς Μοναστηριώτες που άφησαν τα υπάρχοντά τους και εγκαταστάθηκαν στην Φλώρινα, σε μερικά χωριά της, στην Έδεσσα, στην Θεσσαλονίκη, ακόμη και στην Αθήνα, μετοίκησαν και αρκετοί κηροπλάστες, οι οποίοι συνέχισαν το επάγγελμά τους στην Φλώρινα, με λαμπρά αποτελέσματα.
Ενδεικτικά, από τον φόβο μην λησμονήσουμε κάποιους, αναφέρομε μερικούς κηροπλάστες που ασχολήθηκαν επαγγελματικά με την παραγωγή πλεκτών κεριών, σταυρών, καλαθιών για να βάζουν τα πασχαλινά αυγά τους τα μικρά παιδιά, νυφικά, ευαγγέλια, κουλούρες και κουβάρια για τις πένθιμες στιγμές, όπως κηδείες και μνημόσυνα, λαμπάδες ιδίως για την περίοδο του Πάσχα, κ.ά.: Ιωσήφ Δάφκος, ο οποίος, όπως μας πληροφόρησαν, ήταν αρχιμάστορας στο εργαστήρι του Αγίου Δημητρίου στο Μοναστήρι, τον οποίον διαδέχθηκαν ο γιος του Μανώλης Δάφκος και συνέχισαν οι αδελφοί Παύλος και Ιωσήφ Δάφκος, οι οποίοι συνταξιοδοτηθέντες εγκατέλειψαν το επάγγελμα, αφήνοντας, όμως, καλή φήμη κηροπλαστών, ο Πέτρος Πιτόσκας, τον οποίο διαδέχθηκε ο γιος του Ευάγγελος, στο εργαστήρι των οποίων μαθήτευσαν και δούλεψαν ο Γεώργιος Τσιγούλης και ο Αναστάσιος Κύρκος, ο Γρηγόριος Γιαννόπουλος, ο οποίος κατάγονταν από το παραμεθόριο σερβικό χωριό Δράγους, τον οποίον διαδέχθηκαν ο μακαρίτης πια Βασίλειος Γιαννόπουλος και ο Γρηγόριος Γιαννόπουλος, ο Ευάγγελος Τσούκας, τον οποίον διαδέχθηκε ο Δημήτρης Τσούκας, ο Πισοδερίτης Τάσκος Καραμπατάκης, κ.ά. Όπως πληροφορηθήκαμε, στην Φλώρινα, πρωτοπόροι στην τέχνη της κηροπλαστικής ήταν ο Μιχαηλίδης (αγνοούμε το μικρό του όνομα), πατέρας της μακαρίτισσας Λευκής Μιχαηλίδου – Λιάκου, και ο Ηλίας Κεραμιτσής, οι οποίοι είχαν τα κηροπωλεία τους στην οδό Βασιλέως Γεωργίου Β΄, όπου η Εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος, τον οποίον διαδέχθηκε αργότερα ο γιος του Νικόλαος Κεραμιτσής, ο οποίος, όμως, γρήγορα εγκατέλειψε την δουλειά, γιατί οι αναθυμιάσεις του κεριού, που το επεξεργαζόταν πάνω στην θράκα του μαγκαλιού, του επηρέασε την υγεία.
Στον Ηλία Κεραμιτσή συνεργάστηκε και ο Πέτρος Τσιγούλης. Σήμερα υπάρχουν δύο μόνο επαγγελματικά κηροπλαστικά εργαστήρια, του Δημήτρη Τσούκα και του Αλεξάνδρου Σωτηροπούλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Τσούκας έχει λάβει μέρος σε διεθνείς εκθέσεις κέρινων δημιουργιών του, οι οποίες απέσπασαν το ζωηρό ενδιαφέρον των επισκεπτών και έτυχαν και πολλών διακρίσεων. Να σημειωθεί ακόμη ότι το κηροπλαστικό εργαστήρι του στην Φλώρινα το έστησε ο Ευάγγελος Τσούκας το 1926, είναι δε ενεργό μέλος της Διεθνούς Ένωσης Καλλιτεχνών Κηροπλαστών. Στο τετρασέλιδο διαφημιστικό έγχρωμο φυλλάδιό του ο Τσούκας, μεταξύ άλλων σημειώνει:
“Λίγες τέχνες, ελάχιστες, επέζησαν στην εποχή μας. Όλες, η μία μετά την άλλη, εξαφανίστηκαν, μπροστά στην επίθεση και τις δυνατότητες της θαυμαστής τεχνολογίας και μαζί με τις τέχνες, χάθηκαν και οι μοναδικοί τεχνίτες, που για αιώνες προσέφεραν το μεράκι και τον κόπο τους. Μία από τις τέχνες που επέζησε, αφού για εκατοντάδες χρόνια, υπηρέτησε τα θρησκευτικά έθιμα του λαού μας, είναι η βυζαντινή κηροπλαστική πλεκτών κεριών του εργαστηρίου ΤΣΟΥΚΑ στην Φλώρινα. Φτιαγμένα με καθαρό κερί μέλισσας, κατάλληλα επεξεργασμένα με τρόπους παραδοσιακούς, προσφέρουν το διακριτικό τους άρωμα και εικόνα τους, μαρτυρεί την μοναδικότητά τους”.
Πρέπει, όμως, να σημειώσουμε ότι πέραν των δύο κηροπλαστών, των Τσούκα και Σωτηροπούλου, με την Τέχνη της Κηροπλαστικής, έχει ασχοληθεί και ασχολείται εδώ και μερικά χρόνια και η συμπολίτισσά μας κ. Φανή Πέτλε – Βασιλείου, η οποία τυγχάνει και αρχισυντάκτρια της ημερησίας τοπικής εφημερίδας του κ. Γιάννη Αριστείδου, “ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ”. Η κ. Πέτλε παρουσίασε μια πλούσια συλλογή από καλλιτεχνικά κεροπλαστικά επιτραπέζια δημιουργήματά της στην πρώτη έκθεσή της, που πραγματοποιήθηκε, πριν μερικά χρόνια, στην αίθουσα του Συνδέσμου Μοναστηριωτών Φλωρίνης, αφήνοντας άριστες εντυπώσεις.
Στη φωτογραφία μας ο Δημήτρης Τσούκας πλέκει πασχαλιάτικο καλαθάκι. Δίπλα δημιουργία του ιδίου. Η γνωστή “νύφη” ή “νυφικό” – πασχαλινό κερί. Φωτογραφικό υλικό της παραδοσιακής κηροπλαστικής τέχνης του κ. Δ. Τσούκα μπορεί να δει κάποιος στο: www.tkc.gr
Θεόδωρος Βόσδου
