Ο Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής Φλωρίνης
Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης |
Στα Βόριο – ανατολικά της πόλεως της Φλώρινας βρίσκεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής, σε μια περιοχή γεμάτη σπίτια. Είναι οι καινούριες γειτονιές της πόλης μας. Πριν από αρκετά χρόνια όμως η περιοχή αυτή είχε άλλη όψη. Η τελευταία γειτονιά ήταν το Κάτω Τσιφλίκι με λιγοστά σπίτια επί της οδού Μοναστηρίου, κοντά στον Κύκλο. Από την πάνω μεριά ήταν τα λιβάδια του Ζωοπάζαρου και πιο πέρα το τουρκικό στρατόπεδο με το μουσουλμανικό νοσοκομείο. Τίποτε άλλο δεν υπήρχε. Ούτε περιβόλια ούτε χωράφια. Μέρος κατάλληλο για βοσκότοπους, καθώς εκεί μόνο αγριόχορτα φύτρωναν. Ήταν η αρχή του Γιάτσοβου. Το πιο άγονο μέρος της Φλώρινας. Μερικές στάνες και πολλά κοπάδια προβάτων και κατσικιών έδιναν ζωή στο Γιάτσοβο. Ο δρόμος πάνω από το στρατόπεδο, η σημερινή οδός Ελένης Δημητρίου, ήταν ο παλιός δρόμος προς την Πρώτη, Κάτω Κλεινές, Αγία Παρασκευή, για όσους πήγαιναν στο Μοναστήρι. Στο χωριό Αγία Παρασκευή είναι τα σύνορα, από το 1913.
Επί της οδού Ελένης Δημητρίου και κοντά στο στρατόπεδο υπήρχε ένα εικονοστάσι της Αγίας Άννης. Μια εικόνα και μια κανδήλα στην ερημιά. Και επειδή το εικονοστάσι αυτό ήταν στον δρόμο προς το χωριό Αγία Παρασκευή, κάποιοι τοποθέτησαν κοντά στην εικόνα της Αγίας Άννης και την εικόνα της Αγίας Παρασκευής. Αυτό το εικονοστάσι έδωσε το έναυσμα για να χτιστεί αργότερα ο ναός της Αγίας Παρασκευής.
Πιο κάτω και αρκετά μακριά από το εικονοστάσι ήταν μια μεγάλη βρύση, που εξυπηρετούσε τον τουρκικό στρατό και αργότερα τον ελληνικό στρατό, και ήταν η μοναδική βρύση για τις ανάγκες του στρατοπέδου. Κατά την γερμανική Κατοχή η βρύση μεταφέρθηκε έξω από το προαύλιο του ναού της Αγίας Παρασκευής. Τα τελευταία χρόνια η βρύση μεταφέρθηκε εντός του περιβόλου του ναού, κάτω από υπόστεγο. Το νερό της βρύσης της Αγίας Παρασκευής ρέει ασταμάτητα, επειδή υδροδοτείται από δικό της υδραγωγείο.
Το 1933, η περιοχή άρχισε να αλλάζει, καθώς ο προσφυγικός συνοικισμός των Μοναστηριωτών απλωνόταν πάνω από την οδό Ελένης Δημητρίου. Η περιοχή έγινε κατοικήσιμη με πολλά σπίτια και αρκετούς κατοίκους. Οι Μοναστηριώτες πρόσφυγες απαίτησαν και αυτοί να έχουν ένα ναό κοντά στον συνοικισμό τους και άρχισαν να κάνουν τις κατάλληλες ενέργειες. Τότε με πρωτοβουλία της Λούλας Δασκαλάκη, της Αναστασίας Ευγενίδου και της Φανής Γρακιώτου συγκροτήθηκε μια επιτροπή και επισκέφτηκαν τον Συνταγματάρχη Φιωτάκη, ο οποίος ήταν Διοικητής του στρατοπέδου και ο ναός θα χτιζόταν εντός αυτού. Ο Συνταγματάρχης αποδέχτηκε το αίτημά τους και βοήθησε δίνοντας υλικά και στρατιώτες – εργάτες για να χτιστεί ένας μικρός ναός της Αγίας Παρασκευής. Ο ναός χτίστηκε, το 1934, και ήταν στην προέκταση του στρατοπέδου. Λειτουργούσε περιστασιακά, επειδή δεν είχε μόνιμο ιερέα. Ήταν παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
Ο ναός της Αγίας Παρασκευής ήταν ένας μικρός ναός. Ένας ναός σε μικρογραφία, που χωρούσε λίγους πιστούς. Η εμφάνισή του όμως ήταν εντυπωσιακή και φαινόταν από παντού, καθώς η περιοχή ήταν άδεια από σπίτια. Το προαύλιό του ήταν ένα μεγάλο λιβάδι και περιφραγμένο με αγκαθωτό σύρμα και σιδερένιους πασσάλους. Η περίφραξη ήταν όμοια με αυτήν του στρατοπέδου. Η είσοδος από την οδό Ελένης Δημητρίου είχε ξύλινες καγκελόπορτες, που στηρίζονταν σε δυο κολώνες από τούβλα. Η μια κολώνα ήταν και εικονοστάσι, όπου έκαιγε η καντήλα μπροστά από την εικόνα της Αγίας Παρασκευής.
Από το τέλος της δεκαετίας του 1950, ο υπουργός εσωτερικών Δημήτριος Μακρής, με ένα πρόγραμμα στέγασης, για όσους δεν είχαν πρώτη κατοικία, έχτισε εργατικές κατοικίες και άλλα σπίτια στα λιβάδια από το Κάτω Τσιφλίκι και μέχρι την Αγία Παρασκευή. Οι κάτοικοι αυτής της περιοχής αυξήθηκαν. Το 1961, η Αγία Παρασκευή έγινε ενορία, με πρώτο ιερέα, τον Θεόδωρο Δελίνα, από το χωριό Παπαγιάννη.
Η περιοχή αυτή όμως παρουσίασε μεγάλη αύξηση πληθυσμού, με αποτέλεσμα ο Μητροπολίτης Βασίλειος να αποφασίσει την ανέγερση ενός μεγάλου ναού. Η θεμελίωση του νέου μεγάλου ναού έγινε, στις 26 Ιουλίου 1966, την ημέρα της εορτής της Αγίας Παρασκευής. Το 1967, ο νέος Μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης συνέχισε την οικοδόμηση του νέου ναού, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν στις 26 Ιουλίου 1974. Ο ναός όμως άργησε να αποπερατωθεί, επειδή είναι πολύ μεγάλος ναός. Είναι ο μεγαλύτερος, σε έκταση, ναός της Φλώρινας. Με ενέργειες του Μητροπολίτη Αυγουστίνου Καντιώτη, στην προέκταση της αυλής της Αγίας Παρασκευής χτίστηκε το οικοτροφείο αρρένων «Οι Τρεις Ιεράρχες» και το Γηροκομείο της Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης.
Στο ναό της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται και η μεγάλη εικόνα της Παναγίας της Πελαγονίτισσας, που αγιογραφήθηκε πιστά όπως η αυθεντική εικόνα που βρίσκεται στην Μονή του Σινά. Όλα άρχισαν από μερικά άρθρα που γράφτηκαν στο περιοδικό της Φλώρινας «Εταιρία», για τις εικόνες της Παναγίας της Πελαγονίτισσας, με αποτέλεσμα να ευαισθητοποιηθεί ο Σύνδεσμος Μοναστηριωτών και πέριξ «Η Ελπίς» και να αναλάβει όλα τα έξοδα της αγιογράφησης και της μεταφοράς. Στις 12 Ιουνίου 1998, ο κλήρος και ο λαός της Φλώρινας υποδέχτηκαν πανηγυρικά την εικόνα, η οποία τοποθετήθηκε στο ναό της Αγίας Παρασκευής. Η εικόνα της Παναγίας Πελαγονίτισσας γιορτάζει την δεύτερη Κυριακή μετά το Πάσχα, την Κυριακή των Μυροφόρων.
Στο ναό της Αγίας Παρασκευής είναι και το παρεκκλήσι της Αγίας Υπομονής, που γιορτάζει στις 29 Μαΐου, την ημέρα της Άλωσης της Κωνσταντινουπόλεως. Η Αγία Υπομονή ήταν η μοναχή Ελένη Δραγάση, μητέρα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου.
Η Αγία Παρασκευή γιορτάζει την 26η Ιουλίου. Την παραμονή όμως γίνεται Μέγας Εσπερινός, όπου συρρέει πλήθος κόσμου και συμμετέχει στην περιφορά της εικόνας. Είναι ένα πνευματικό πανηγύρι που άρχισε από προπολεμικά και συνεχίζεται να γιορτάζεται και σήμερα, όπως παλιά.
Στην πρώτη φωτογραφία ο παλιός Ναός της Αγίας Παρασκευής αρχές δεκαετίας του 1960 – Διακρίνεται η θεμελίωση του νέου ναού.
Στην δεύτερη φωτογραφία νεαρές Φλωρινιώτισσες μπροστά στον παλιό Ναό της Αγίας Παρασκευής στην δεκαετία του 1950.
Στην τρίτη φωτογραφία Αγιασμός στον Ναό της Αγίας Παρασκευής από τον μακαριστό Μητροπολίτη Αυγουστίνο Καντιώτη στις 16 Απριλίου 1969.
Στην τέταρτη φωτογραφία άποψη του νέου μεγαλοπρεπή Ναού σε φωτογραφία του Γιάννη Μήτση τον Ιανουάριο του 2019.
