Η ανάπτυξη της Φλώρινας κατά τον Μεσοπόλεμο (1920-1940)
Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης |
Οι Φλωρινιώτες έζησαν υπόδουλοι, δηλαδή ραγιάδες, περισσότερο από 500 χρόνια. Ήταν μια μακρόχρονη δύσκολη περίοδος, επειδή το πολιτικό και οικονομικό σύστημα των Οθωμανών ήταν φεουδαρχικό. Οι Μπέηδες, οι Αγάδες και οι Καδήδες κυβερνούσαν απολυταρχικά, και ο χριστιανικός πληθυσμός δεν είχε ούτε δικαιώματα, ούτε μπορούσε να βρει το δίκαιό του. Στην Οθωμανική αυτοκρατορία η κατάσταση άρχισε να μεταβάλλεται, μετά το 1876, που απέκτησαν το πρώτο Σύνταγμα, αλλά και μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων, το 1908. Η Φλώρινα άρχισε να αλλάζει τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας. Ένας Καϊμακάμης ο Ταχσίν Ουζέρ άλλαξε αρκετά την Φλώρινα, με νεοκλασικά κτήρια και άλλα έργα, το 1905 περίπου.
Το 1912, η Φλώρινα απελευθερώθηκε, αλλά ακολούθησε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Δεν υπήρχε καμία ανάπτυξη, καθώς η Φλώρινα είχε γίνει πεδίο μαχών. Μετά το 1920 όμως άρχισε να φαίνεται η πολιτική των Φιλελευθέρων, που ήταν πολιτική του Αστισμού, δηλαδή η πολιτική της αστικής ιδεολογίας. Ο Αστισμός ήταν ο αντίπαλος της Φεουδαρχίας, και μάλιστα ο Αστισμός κατάφερε να εξαφανίσει όλα τα κατάλοιπα της Φεουδαρχίας και να μορφώσει τον λαό και να ανεβάσει το βιοτικό του επίπεδο. Ο Αστισμός τότε ήταν κάτι καινούργιο. Ήταν η προοδευτική ιδεολογία. Η Φλώρινα την έζησε στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Η διαμάχη του κόμματος των Φιλελευθέρων και του Λαϊκού κόμματος, καθώς και η Δικτατορία του Μεταξά, δεν ανέκοψαν την πρόοδο της Φλώρινας, καθώς όλα όσα γίνονταν στην Φλώρινα, γίνονταν για εθνικούς λόγους. Η Φλώρινα ήταν μια υποβαθμισμένη παραμεθόρια πόλη, η οποία στηρίχτηκε από το ελληνικό Κράτος και αναπτύχτηκε περισσότερο από τις γειτονικές πόλεις, αυτήν την περίοδο.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας η Φλώρινα είχε μόνο ένα δημοτικό σχολείο. Μετά την απελευθέρωση όμως απέκτησε πέντε δημοτικά σχολεία και ισάριθμα νηπιαγωγεία. Μικτό Γυμνάσιο (1914) και Γυμνάσιο θηλέων (1936). Παρθεναγωγείο (1922) και Ανώτερο Παρθεναγωγείο (1928). Διδασκαλείο δασκάλων και νηπιαγωγών (1925). Εθνικό Οικοτροφείο Αρρένων (1923) και Οικοκυρική Σχολή θηλέων (1929). Γεωργική Σχολή (1933). Οι νέοι της Φλώρινας είχαν πολλές ευκαιρίες να μορφωθούν θεωρητικά, αλλά και επαγγελματικά. Τέτοιες ευκαιρίες στην εκπαίδευση δεν υπήρχαν στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Οι γνώσεις τότε ήταν σε επίπεδο δημοτικού σχολείου με έντονη την χριστιανική επιρροή.
Η ζωή στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν πολύ κλειστή για τον χριστιανικό πληθυσμό. Όλη η ζωή τους ήταν το σπίτι τους και η γειτονιά. Η τεχνολογία μεσαιωνική. Τη περίοδο του Μεσοπολέμου ιδρύθηκαν οι πρώτες εταιρίες ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά μόνο για φωτισμό. Η νύχτες φωτίστηκαν και μέσα στα σπίτια τους και στους δρόμους της πόλης. Οι νέοι πήγαιναν αργά στα σπίτια τους, αφού μπορούσαν να κάνουν βόλτες στον φωτισμένο Κεντρικό δρόμο. Άνοιξαν τα πρώτα ζαχαροπλαστεία, αλλά και οι οικογενειακές ταβέρνες. Ο πρώτος κινηματογράφος «Πάνθεον» (1926), όπου εκτός τις προβολές ταινιών, γίνονταν και χοροεσπερίδες. Πολλοί θίασοι, επιθεωρήσεις και σοβαρά θέατρα επισκέπτονταν συχνά την Φλώρινα, κάτι που ήταν αδιανόητο στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Χορευτικά κέντρα όπως η «Ακρόπολις» έδιναν την ευκαιρία στους νέους να διασκεδάζουν χορεύοντας κάθε εβδομάδα. Συναυλίες από μπάντες και μαντολινάτες του συλλόγου «Ορφέα» αλλά και του Εθνικού Οικοτροφείου έφερναν τους Φλωρινιώτες πιο κοντά στην ευρωπαϊκή μουσική. Αλλά και το ποδόσφαιρο αυτήν την περίοδο έκανε την εμφάνιση του με την πρώτη ομάδα «Μέγας Αλέξανδρος» (1923) και στην συνέχεια ιδρύθηκαν πολλές ποδοσφαιρικές ομάδες. Η πόλη απέκτησε και οργανωμένο στάδιο για αθλητικούς και ποδοσφαιρικούς αγώνες.
Η Φλώρινα αυτήν την περίοδο απέκτησε και Νοσοκομείο, με προσπάθειες του Δημάρχου Τέγου Σαπουντζή. Αποπερατώθηκε, στην δεκαετία του 1930, με το κληροδότημα της Ελένης Δημητρίου, επί Δημάρχου Νικολάου Χάσου. Ο σιδηρόδρομος που έκανε την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας είχε σταματήσει στο Αρμενοχώρι, επειδή οι τοπικοί Μπέηδες δεν ήθελαν να φτάσει μέχρι την Φλώρινα. Το 1931, ο σιδηρόδρομος επεκτάθηκε μέχρι την Φλώρινα. Ήταν έργο του βουλευτή Γεωργίου Μόδη και επιθυμία όλων των Φλωρινιωτών.
Η ρυμοτομία της πόλης μεταβάλλονταν σταδιακά. Εφαρμόστηκε το γαλλικό σχέδιο πόλης. Οι Φλωρινιώτες ήθελαν την πόλη να έχει ευρωπαϊκή όψη. Κατεδάφισαν τους μιναρέδες, που ήταν σύμβολα καταπίεσης και ραγιαδισμού. Τα νέα κτήρια ήταν νεοκλασικά και εκλεκτικιστικά. Πλατεία δεν υπήρχε. Μετά την απαλλοτρίωση σπιτιών και καταστημάτων δημιουργήθηκε η κεντρική πλατεία και ονομάστηκε πλατεία Ομονοίας.
Αυτήν την περίοδο ιδρύθηκαν πολλοί πολιτιστικοί και αθλητικοί σύλλογοι, καθώς και επαγγελματικά και εργατικά σωματεία, που έδωσαν στην πόλη άλλη πνοή.
Το χρήμα έρεε την περίοδο του Μεσοπολέμου. Αυτό φαίνεται από τις πολλές Τράπεζες που λειτούργησαν στην Φλώρινα. Τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας υπήρχε μόνο ένα γραφείο της Τράπεζας «Οτομάν Μπανκ», η οποία έκλεισε μετά την απελευθέρωση. Μετά λειτούργησαν τα παρακάτω υποκαταστήματα Τραπεζών: Εθνική Τράπεζα (1920), Τράπεζα Θεσσαλίας (1924), Τράπεζα Αθηνών (1925), Εμπορική Τράπεζα (1928), Τράπεζα Ελλάδος (1933) και Αγροτική Τράπεζα (1938).
Καλά όλα αυτά, όμως πως κατόρθωσε να ανέβει οικονομικά η πόλη της Φλώρινας; Πέντε ήταν οι λόγοι: Πρώτον, τα χρήματα που άφησε ο Γαλλικός Στρατός κατά την διάρκεια του πολέμου, για τις υπηρεσίες που πρόσφεραν οι Φλωρινιώτες. Δεύτερον, η χάραξη των συνόρων και η αποδέσμευση από την αγορά του Μοναστηρίου. Τρίτον, το εσωτερικό εμπόριο και οι τέχνες. Τέταρτον, ο τουρισμός. Και πέμπτο και πιο σημαντικό, τα χρήματα που έφεραν οι μετανάστες, που είχαν ξενιτευτεί στην Αμερική, το 1900 περίπου. Οι μετανάστες με την επιστροφή τους στην πατρίδα έχτισαν νεοκλασικά σπίτια και άνοιξαν εμπορικά καταστήματα. Πολλοί μάλιστα από τα ορεινά χωριά, επιστρέφοντας στην πατρίδα επένδυσαν στην πόλη και όχι στα χωριά τους.
Η περίοδος του Μεσοπολέμου ήταν για την πόλη της Φλώρινας μια χρυσή εποχή και απόηχος της έφτασε μέχρι τις επόμενες δεκαετίες. Δυστυχώς σήμερα η πόλη της Φλώρινας περνά τα χειρότερα χρόνια εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης.
