Η απόβαση των καταδρομέων στην Πρέσπα τον Αύγουστο του 1949
Τον Αύγουστο του 1949 λίγες μέρες πριν την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων “ΠΥΡΣΟΣ” του εθνικού στρατού και την πλήρη συντριβή του ΔΣΕ, ξεκίνησε η επιχείρηση “ΠΥΡΣΟΣ Β'” που αφορούσε στην εκκαθάριση του όρους Βίτσι, (σημερινό Βέρνον) από τ’ αμυνόμενα τμήματα του ΔΣΕ, με σκοπό τον εγκλωβισμό τους και την απαγόρευση της διαρροής τους προς Αλβανία και ενδεχομένως προς Γιουγκοσλαβία.
Για να γίνει αυτό, έπρεπε να κοπούν τα δύο δρομολόγια ανεφοδιασμού και υποχώρησης του αντίπαλου προς Αλβανία, από ΛΑΙΜΟ βόρεια και από ΣΜΑΡΔΕΤΣΙ νότια.
Υπήρχαν όμως ισχυρές τοποθεσίες που έπρεπε να διασπαστούν και να καταληφθούν: ΠΙΣΟΔΕΡΙ-ΤΣΟΥΚΑ-ΛΕΣΙΤΣ-ΜΠΑΡΟ ήταν η μία και ΠΡΕΒΟΛ-ΜΠΟΔΑΓΙΣΤΑ-ΒΑΡΜΠΑ-ΜΠΟΥΤΣΙ-ΜΑΛΙ ΜΑΔΙ ή άλλη. (Δείτε το χάρτη παρακάτω)
Στο Βίτσι, είχαν εγκατασταθεί αμυντικά 2 μεραρχίες του ΔΣΕ (Χ, ΧΙ), 1 ταξιαρχία, 3 ανεξάρτητα τάγματα και η σχολή αξιωματικών με συνολική δύναμη 8.000 μαχητών. Είχαν στη διάθεσή τους 45 ορειβατικά και πεδινά πυροβόλα, 15 Α/Α και 27 Α/Τ πυροβόλα. Ήταν αποφασισμένοι να κρατήσουν τις θέσεις τους με κάθε θυσία.
Το σχέδιο του ΔΣΕ για το Βίτσι, όπως περιγράφεται από τα ιστορικά αρχεία του ΚΚΕ ήταν:
“Α. Βίτσι:
1. – Με βάση το σχέδιο άμυνας του Βίτσι κρατάμε με τακτικές ενεργητικής άμυνας των δύο άκρων με ελαστικότητα στο κέντρο.
2. – Κράτημα αποφασιστικό των βασικών υψωμάτων. Σε περίπτωση κατάληψής τους από τον εχθρό, διατήρηση ορισμένων πολυβολείων από δυνάμεις μας και ταυτόχρονα εξαπόλυση αντεπίθεσής μας από εφεδρική δύναμη με συνδυασμό γερής βάσης πυρός για ανακατάληψή τους.
3. – Κατά την εξέλιξη της μάχης κι έπειτα από οριστική φθορά του εχθρού εξαπόλυση επιθέσεών μας από μελετημένα βασικά σημεία, κυρίως προς τα πλευρά και νώτα του εχθρού.
4. – Για το κέντρο δεύτερη γραμμή άμυνας το Λέσιτς. Για όλο το μέτωπο τρίτη γραμμή Βάρμπα – Πρεβάλι – Διπέλα Βούτα, στα σημεία αυτά να τοποθετηθεί από τώρα γερή βάση πυρός.
5. – Οργάνωση κυκλική των δύο σημείων Μπούφι και Διπέλα Βούτα (2156) για διατήρησή τους και όταν υπερφαλαγγιστούν από τον εχθρό.
6. – Γενική κινητοποίηση και τεχνική προετοιμασία της.
7. – Οργάνωση της δράσης μας στα νώτα του εχθρού και στις συγκοινωνίες του, για να κρατήσουμε εκεί και φθείρουμε πολλές δυνάμεις του. Οργάνωση αντεπιθέσεων από τα νώτα σε συνδυασμό με τη δράση μας στο Βίτσι.
8. – Μελέτη χτυπήματος στα νώτα του εχθρού στο Βίτσι με μια ταξιαρχία μας από Γράμμο με κατεύθυνση Νεάπολης.
9. – Η 7η Μεραρχία με τις δυνάμεις της 123 και 192 με βάση τα Πιέρια – Αράμπεη – Αντιχάσια να πιέσει τον εχθρό προς Κοζάνη είτε από Βέιζια προς Γρεβενά – Νεάπολη – Κοζάνη.
Από πλευράς εθνικού στρατού το Β’ ΣΣ ανέλαβε την επιχείρηση με 4 μεραρχίες πεζικού (ΙΙ, ΙΧ, Χ, ΧΙ) 1 σύνταγμα πεζικού, 5 τάγματα εθνοφυλακής, 4 συντάγματα πεδινού πυροβολικού, 3 μοίρες μέσου πυροβολικού, 6 μοίρες ορειβατικού πυροβολικού, 2 συγκροτήματα αναγνωρίσεως, 1 ίλη αρμάτων, μηχανικό, διαβιβάσεις, και άλλες μονάδες ΔΜ. Παράλληλα η πολεμική αεροπορία υποστήριζε την όλη επιχείρηση με 100 αεροσκάφη διαφόρων τύπων και αποστολών (αναγνώρισης, βομβαρδισμού, παρατηρητών πυροβολικού), εκ των οποίων τα 54 ήταν καταδιωκτικά Σπιτφάιρ . Σαφώς υπήρχε υπεροχή δυνάμεων και μέσων.
Ο τρόπος ενέργειας του εθνικού στρατού που αποφασίστηκε, προέβλεπε διάσπαση της εχθρικής τοποθεσίας με αιφνιδιαστική κατάληψη της γραμμής ΜΠΑΡΟ-ΛΕΣΙΤΣ-ΤΣΟΥΚΑ και άμεση εκμετάλλευση προς ΒΑΡΜΠΑ-ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΠΗΓΗ νότια και προς ΠΡΕΒΟΛ-ΛΑΙΜΟ βόρεια, προς απαγόρευση διαφυγής του εχθρού στην Αλβανία. Η επιχείρηση θα γινόταν σε 4 φάσεις, ξεκινώντας από τις 10 Αυγούστου του 1949:
Α’ φάση: Ισχυρή προπαρασκευή πυροβολικού και κατάληψη ΠΛΑΤΥ-ΚΟΥΛΑ βόρεια.
Β’ φάση: Διείσδυση την νύκτα 10/11 Αυγούστου από ΔΕΡΒΕΝ και από ΜΠΙΚΟΒΙΚ προς τοποθεσία ΜΠΑΡΟ-ΛΕΣΙΤΣ-ΤΣΟΥΚΑ και κατάληψή της.
Γ’ φάση: Εκμετάλλευση προς ΒΑΡΜΠΑ-ΣΜΑΡΔΕΤΣΙ και προς ΠΡΕΒΟΛ-ΜΠΟΔΑΓΙΣΤΑ-ΛΑΙΜΟ προς παρεμπόδιση διαφυγής των ανταρτών από τη χερσόνησο ΠΥΞΟΥ προς Αλβανία, με την υποστήριξη συγκροτήματος αρμάτων.
Δ’ φάση: Εκκαθάριση χερσονήσου ΠΥΞΟΥ από ΛΑΙΜΟ και παράλληλα με αποβατική ενέργεια στην περιοχή του ΑΓΚΑΘΩΤΟΥ.
Όλοι πήραν τις αποστολές τους! Ας δούμε όμως την αποστολή της ΙΙΙης Μεραρχίας Καταδρομών.
IIIη Μεραρχία Καταδρομών
Άφησα τελευταία την ΙΙΙη Μεραρχία Καταδρομών που είχε διοικητή τον αείμνηστο στρατηγό Καλίνσκη. Και αυτή είχε διατεθεί στο Β’ ΣΣ. Βλέπετε ότι όλο και υπάρχει κάποια σχέση από το παρελθόν, που ακολουθεί μέχρι σήμερα!
Κατά τη Β’ φάση, νύκτα 10/11 Αυγούστου 1949 θα ενεργούσε αιφνιδιαστική διείσδυση και υφαρπαγή του ΜΠΑΡΟ-ΛΕΣΙΤΣ αφ’ ενός μεν από ΜΠΙΚΟΒΙΚ με τον όγκο των δυνάμεών της (4 Μοίρες ΚΔ, Α’, Β’, Γ’, Δ’) και αφ’ ετέρου από ΔΕΡΒΕΝ – χωριό ΑΝΩ ΜΕΛΑΣ βόρεια, με 1 Μοίρα ΚΔ (Ε’ ΜΚ). (Οι Α’ και Β’ ΜΚ ανήκαν στην Ιη Ταξιαρχία ΚΔ ενώ οι υπόλοιπες στην ΙΙη Ταξιαρχία αντίστοιχα).
Η ενέργειά της δεν θα είχε κανένα περιορισμό επ’ ωφελεία άλλων μονάδων και οι ακολουθούσες μονάδες πεζικού θα εκμεταλλεύονταν τ’ αποτελέσματά της, με ετοιμότητα αντικατάστασης ή/και ενίσχυσης των τμημάτων καταδρομών.
Κατά τη Γ’ φάση, υποστηριζόμενη από συγκρότημα αρμάτων, θα αναλάμβανε “δραστήρια και τολμηρά” εκμετάλλευση προς ΛΕΣΙΤΣ-ΒΑΡΜΠΑ-ΣΜΑΡΔΕΤΣΙ με το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεων της και προς ΛΕΣΙΤΣ-ΜΠΟΔΑΓΙΣΤΑ-ΠΡΕΒΟΛ-ΛΑΙΜΟ με το υπόλοιπο μέρος.
Κατά τη Δ’ φάση θα εκτελούσε αποβατική ενέργεια στο ΑΓΚΑΘΩΤΟ της χερσονήσου ΠΥΞΟΥ, για αποκοπή των τυχόν υποχωρούντων αντίπαλων.
Καθαρά αποστολές πεζικού, αλλά για καλά εκπαιδευμένους σε νυκτερινό αγώνα, ιδίως στη Β’ φάση.
Πράγματι, οι Μοίρες ΚΔ το βράδυ 10/11 Αυγούστου κινήθηκαν σύμφωνα με τη σχεδίαση για την κατάληψη των αντικειμενικών τους σκοπών (ΑΝΣΚ). Ήδη έχουμε περιγράψει σε προηγούμενο άρθρο την επιχείρηση της Ε’ ΜΚ για κατάληψη του Λέσιτς, όπως και την κατάσταση που αντιμετώπισε η Α’ ΜΚ κατά την επιχείρηση κατάληψης του υψ. ΒΑΡΜΠΑ.
Η ΙΙΙη Μεραρχία ανταποκρίθηκε πλήρως στις αποστολές της, αλλά δεν είχε την έγκαιρη υποστήριξη και αντικατάσταση από τις ακολουθούσες δυνάμεις και συγκεκριμένα από την Χ μεραρχία, όπως περιγράφεται σε ειδική προς τούτο έκθεση του τότε Α’ Υπαρχηγού ΓΕΣ ο οποίος παρακολουθούσε τις επιχειρήσεις. (Οι Μάχες ΒΙΤΣΙ και ΓΡΑΜΜΟΥ 1949 ΓΕΣ, σελ. 120 παρ. 4). Αποτέλεσμα αυτού, ήταν να εμπλέκεται σε στατικό αμυντικό αγώνα κατά των αντεπιτιθέμενων αντίπαλων με άσκοπες καθυστερήσεις και το σημαντικότερο, με άσκοπες απώλειες.
Οι αδελφές Μοίρες, πολέμησαν δίπλα-δίπλα και συναγωνίζονταν σε τόλμη, ταχύτητα και ανδρεία. Συνοπτικά κατά νύκτα, οι ενέργειές τους ήταν:
Νύκτα 10/11 Αυγούστου 1949
Η Α’ Μοίρα διείσδυσε από ΜΠΙΚΟΒΙΚ με σκοπό την εξασφάλιση της ανενόχλητης διείσδυσης των Β’, Γ’, Δ’ ΜΚ και την υποβοήθηση κατάληψης του ΜΠΑΡΟ (αριστερή ζώνη ενεργείας). Το πρωί της 11 Αυγούστου μετά από επιτυχή επίθεση το ύψωμα κατελήφθη, ενώ διλοχία της Μοίρας προχώρησε δίνοντας σκληρή μάχη, για την κατάληψη δυτικών υψωμάτων, που έβλεπαν προς το δρόμο για Πισοδέρι.
Η Β’ Μοίρα εκτελώντας διείσδυση από δύσβατη χαράδρα, προς το ΜΠΑΡΟ τις πρώτες πρωινές ώρες, έγινε αντιληπτή, (δυστυχώς από το θόρυβο μεταγωγικών της μουλαριών) και άρχισε να δέχεται έντονα πυρά πυροβολικού, πολυβόλων και όλμων και αντεπίθεση των ανταρτών, που με δυσκολία τους αντιμετώπισε. Μετά από 10λεπτη προπαρασκευή φίλιου πυροβολικού, έκανε επίθεση με 2 λόχους εμπρός και κατόπιν έντονης μάχης, μπόρεσε να ανέβει στο ύψωμα μαζί με τμήματα της Γ’ Μοίρας.
Οι αντάρτες αποχώρησαν από το ύψωμα, αλλά άρχισαν να το σφυροκοπούν με όλα τα πυρά τους, επιδιώκοντας την εξουδετέρωση του αντιπάλου τους. Ήταν μια από τις συχνές τακτικές που εφαρμόζονταν κατά τη διάρκεια αυτού του ιδιόμορφου ορεινού αγώνα. Εξασθένηση του επιτιθέμενου με πυρά μόλις ανέβαινε σε κάποια κορυφή και στη συνέχεια ισχυρή επιθετική επιστροφή. Η Μοίρα, παρέμεινε όλη την ημέρα εκεί, χωρίς έγκαιρη αντικατάσταση, δεχόμενη συνεχή πυρά από βολές όλων των όπλων του ΔΣΕ.
Η Γ’ ΜΚ κινήθηκε πίσω από τη Β’ ΜΚ ακολουθώντας το ίδιο δρομολόγιο. Η κίνηση, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τόσο μεγάλου τμήματος με μεταγωγικά μουλάρια (Β’ ΜΚ) έγινε αντιληπτή από τον αντίπαλο που άρχισε να σφυροκοπά τους ΛΟΚ με πυρά όλμων πολυβόλων και πυροβόλων.
Μετά από ταχεία εκτίμηση της κατάστασης, τόσο η Γ’ ΜΚ όσο και η Δ’ ΜΚ που την ακολουθούσε, άλλαξαν δρομολόγιο και κάνοντας κυκλική κίνηση γύρω από το βουνό, επιτέθηκαν προς ΜΠΑΡΟ από ΝΔ, αφήνοντας τη Β’ ΜΚ να απασχολεί τους αντίπαλους στο σημείο συμπλοκής.
Στις 11 Αυγούστου ξημερώματα τμήματα της Β’ και Γ’ ΜΚ βρίσκονταν επάνω στο ΜΠΑΡΟ. Η Β’ ΜΚ ανέλαβε να εξασφαλίσει το ύψωμα και η Γ’ ΜΚ, αφού ανασυγκροτήθηκε, συνέχισε την κίνησή της προς ΑΓ. ΠΑΝΤΕΣ με σκοπό να καταλάβει τελικά την ΜΠΟΔΑΓΙΣΤΑ.
Η Δ’ ΜΚ που συμμετείχε στην κατάληψη του ΜΠΑΡΟ, με διλοχία της στις 11 Αυγούστου κατέλαβε τα περιμετρικά υψώματα επί της κορυφογραμμής, δημιουργώντας ένα κλοιό γύρω από το ύψωμα ΛΕΣΙΤΣ, που είχε ισχυρά αμυντικά έργα.
Η Ε’ ΜΚ την ίδια νύκτα διείσδυσε από τη χαράδρα ΜΕΛΑ (βόρεια) και προσπάθησε να προσεγγίσει αφανώς το ΛΕΣΙΤΣ που ήταν ο ΑΝΣΚ της. Η κίνηση έγινε αντιληπτή κατά την ανάβαση και άρχισε η αντίδραση των ανταρτών. Η επίθεση συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας της 11 Αυγούστου χωρίς όμως αποτέλεσμα, λόγω της ισχυρής αντίστασης των ανταρτών, που ήταν καλά οργανωμένοι.
Νύκτα 11/12 Αυγούστου 1949
Η Β’ ΜΚ συνέχισε επιθετική ενέργεια με 2 λόχους προς ΓΙΑΜΑΤΑ. Μετά από δύσκολο αγώνα και δεχόμενη πυρά εχθρικού πυροβολικού από ΜΑΛΙ ΜΑΔΙ, μπόρεσε να καταλάβει το ύψωμα το πρωί της 12 Αυγούστου, επιτρέποντας έτσι στην Α’ ΜΚ να κινηθεί για την κατάληψη των δικών της ΑΝΣΚ. Στη συνέχεια προωθήθηκε στις θέσεις της Α’ ΜΚ και πήρε εντολή να αναμένει, ώστε μετά την κατάληψη της ΓΙΑΜΑΤΑΣ από την Α’ ΜΚ, να ενεργήσει κατά ΒΑΤΟΧΩΡΙΟΥ.
Πράγματι η Α’ Μοίρα, μετά την κατάληψη της ΓΙΑΜΑΤΑΣ στις 12 Αυγούστου, πέρασε με διλοχία της δυτικά του ποταμού ΜΠΕΛΙΤΣΑ (παραποτάμου του Αλιάκμονα) και εγκατέστησε προγεφύρωμα, κοντά στην ομώνυμη γέφυρα. Παρέμεινε εκεί όλη την ημέρα, ευάλωτη στα πυρά του εχθρικού πυροβολικού. Δυστυχώς πάλι δεν υπήρξε έγκαιρη αντικατάσταση από μονάδα πεζικού όπως αρχικά είχε σχεδιαστεί. Τα άρματα που είχαν σχεδιασθεί να υποστηρίξουν την ενέργεια, αδράνησαν λόγω της ακαταλληλότητας του εδάφους. Μόλις το πρωί της 13 Αυγούστου έφτασε τμήμα Μηχανικού για ν’ ανοίξει δρομολόγιο. Φάνηκε η αδυναμία χρησιμοποίησης αρμάτων σε ορεινό αγώνα.
Οι Μοίρες ΚΔ, το μόνο που είχαν να τους υποστηρίζει, ήταν οι ακολουθούσες μονάδες πεζικού, το ορειβατικό πυροβολικό και περισσότερο η πολεμική αεροπορία, λόγω της βραδύτητας των 2 πρώτων να ακολουθούν.
Η Γ’ ΜΚ, αφού είχε παραδώσει το ΜΠΑΡΟ από τις 11 Αυγούστου στην Β’ ΜΚ, συνέχισε προς ΑΓ. ΠΑΝΤΕΣ, ακολουθούμενη από τη Δ’ ΜΚ. Παράλληλα η Δ’ ΜΚ επιχειρούσε για την κατάληψη της κορυφογραμμής του ΛΕΣΙΤΣ. Στις 11 Αυγούστου το μεσημέρι, το ύψωμα ΑΓ. ΠΑΝΤΕΣ είχε καταληφθεί, αφού έγινε προσέγγιση από δύσβατο δρομολόγιο στα νώτα των ανταρτών. Ένας ουλαμός ορειβατικού πυροβολικού του ΔΣΕ εξουδετερώθηκε εκεί, στο χώρο τάξης του.
Την ίδια νύκτα 11/12 Αυγούστου, οι αμυνόμενοι στο ΛΕΣΙΤΣ αντάρτες, αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο της κύκλωσης και ολοκληρωτικής καταστροφής, εκκένωσαν το ύψωμα χωρίς να γίνουν αντιληπτοί και το πρωί της 12 Αυγούστου, ανέβηκαν στο ύψωμα ένας λόχος της Ε’ ΜΚ και ένας λόχος του 513 τάγματος πεζικού.
Δυστυχώς τ’ άρματα και εδώ, δεν μπόρεσαν να παράσχουν την υποστήριξη που περίμεναν οι καταδρομείς κατά τη διάρκεια του αγώνα για κατάληψη της κορυφογραμμής ΛΕΣΙΤΣ, λόγω του δύσβατου εδάφους και των καταστροφών των δρομολογίων που είχαν εκτελεσθεί από τους αντάρτες.
Στις 12 Αυγούστου, εκτελέσθηκαν αναγνωρίσεις προς ΜΠΟΔΑΓΙΣΤΑ, ενώ το ΛΕΣΙΤΣ είχε εξασφαλισθεί. Στις αναγνωρίσεις συμμετείχε ο διοικητής της ΙΙης Ταξιαρχίας ΚΔ με τους διοικητές των Γ’, Δ’, και Ε’ ΜΚ. Θα ήταν μια συντονισμένη νυκτερινή επιθετική ενέργεια στην οποία, αριστερά θα επιχειρούσε η Γ’ ΜΚ, δεξιά η Δ’ ΜΚ, ενώ η Ε’ ΜΚ θα επιχειρούσε για κατάληψη του υψώματος ΛΟΚΜΑ (αυχένας ΠΡΕΒΟΛ). Η ενέργεια, καθορίστηκε να διεξαχθεί τη νύκτα 12/13 Αυγούστου.
Νύκτα 12/13 Αυγούστου 1949
Η Α’ ΜΚ κινούμενη προς κατάληψη του υψώματος ΒΑΡΜΠΑ έγινε αντιληπτή και άρχισε να δέχεται σφοδρά πυρά πυροβολικού του ΔΣΕ. Χωρίς υποστήριξη πυρών και κάλυψη πλευρών, η Μοίρα αναγκάσθηκε να συμπτυχθεί, έχοντας πολλές απώλειες, μεταξύ των οποίων ήταν και ο διοικητής της. Την κάλυψη του δεξιού της πλευρού, την παρείχε η Β’ ΜΚ που έσπευσε να την βοηθήσει.
Η Β΄ ΜΚ κινήθηκε προς τη γέφυρα ΜΠΕΛΙΤΣΑ και υποστήριξε την Α’ ΜΚ που δοκιμαζόταν με σοβαρές απώλειες από τα πυρά του ΔΣΕ. Μπόρεσαν και κράτησαν τα δεσπόζοντα υψώματα της περιοχής και του δρομολογίου από και προς Κρυσταλλοπηγή με μεγάλη προσπάθεια και με την υποστήριξη της πολεμικής αεροπορίας. (Διλοχία της Μοίρας που έκανε επίθεση στο ύψωμα 1078, είχε απώλειες 40%). Οι Μοίρες τελικά παρέμειναν εκεί μέχρι και τις 14 Αυγούστου, εκτελώντας εκκαθάριση και εξασφάλιση της περιοχής. Στις 15 Αυγούστου, συγκεντρώθηκαν στο χωριό ΜΑΝΙΑΚΟΙ, προετοιμαζόμενες για την τελική μάχη στο ΓΡΑΜΜΟ.
Την ίδια νύκτα ή Γ’ ΜΚ άρχισε τη νυκτερινή ενέργεια για κατάληψη της ΜΠΟΔΑΓΙΣΤΑΣ, έχοντας δεξιά της τη Δ’ ΜΚ. Μέσα από πυκνά πυρά, αυτομάτων όπλων των ανταρτών έγινε η προσέγγιση της αμυντικής τους τοποθεσίας και άρχισε το “ξήλωμα” των ορυγμάτων τους και των πολυβολείων τους με αγώνα εκ του συστάδην.
Η Δ’ ΜΚ ξεκίνησε προς ΜΠΟΔΑΓΙΣΤΑ, ταυτόχρονα με τη Γ’ ΜΚ, αλλά από διαφορετικό δρομολόγιο, επιδιώκοντας να προσεγγίσει από τα νώτα τους αμυνόμενους. Η κίνησή της αποκαλύφθηκε όμως από εχθρική ενέδρα και ξεκίνησε πλέον νυκτερινή επίθεση. Ταχύτατα βρέθηκε στις αμυντικές θέσεις των ανταρτών, ανατρέποντας κάθε αντίσταση και άρχισε την σταθεροποίηση.
Στ’ αριστερά της, έγινε αντιληπτή η δυσκολία κίνησης της Γ’ Μοίρας μέσα από έντονα εχθρικά πυρά. Δεν ήταν δυνατή η διάθεση μεγάλου τμήματος για ενίσχυση, λόγω της σφοδρότητας των πυρών του αντίπαλου. Ο Διοικητής της Δ’ ΜΚ, αποφάσισε να στείλει μια διμοιρία με ομάδα πολυβόλων, η οποία έρποντας προσέγγισε σε κατάλληλο χώρο και άρχισε να προσβάλει με πυρά τα πλευρά των αμυνομένων ανταρτών που αντιμετώπιζαν την Γ’ ΜΚ. Αυτή η ενέργεια διευκόλυνε την τελική κίνηση της αδελφής Μοίρας.
Ομοίως διέθεσε τον 71 ΛΟΚ για υποβοήθηση της ενέργειας της Ε’ ΜΚ προς ΛΟΚΜΑ, η οποία όλο το βράδυ δοκιμαζόταν από πυρά του ΔΣΕ, αφού είχε γίνει αντιληπτή η κίνησή της.
Η Ε’ ΜΚ κινήθηκε προς κατάληψη της ΛΟΚΜΑΣ, με επιδίωξη την αποκοπή του δρομολογίου σύμπτυξης των ανταρτών προς Αλβανία. Αν και καταβλήθηκε προσπάθεια αφανούς προσέγγισης, λόγω της κατάστασης του διαρκούς συναγερμού που βρίσκονταν τα τμήματα του ΔΣΕ, ο αιφνιδιασμός κατέστη ανέφικτος. Η κίνησή της αποκαλύφθηκε και η Μοίρα καθηλώθηκε, δεχόμενη τα πυρά του αντίπαλου. Αποφασίσθηκε η βίαιη κατάληψη του υψώματος με το πρώτο φως της 13 Αυγούστου, υπό την κάλυψη πυρών της πολεμικής αεροπορίας. Οι αντάρτες τελικά ανατράπηκαν το πρωί και συμπτύχθηκαν προς τ’ αλβανικά σύνορα.
Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε ξημερώματα της 13 Αυγούστου. Η ΜΠΟΔΑΓΙΣΤΑ και η ΛΟΚΜΑ είχαν καταληφθεί. Μετά από αυτή την απώλεια, οι αντάρτες άρχισαν πλέον μαζικά να συμπτύσσονται προς Αλβανία από το ΛΑΙΜΟ και από την ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΠΗΓΗ, πιεζόμενοι από τον εθνικό στρατό.
Νύκτα 13/14 Αυγούστου 1949
Η Γ’ ΜΚ, αφού εκτέλεσε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις όλη την ημέρα, εγκαταστάθηκε ενεδρευτικά επί του δρομολογίου του ΠΡΕΒΟΛ, στην περιοχή του χωριού ΟΞΥΑ προς αποκοπή τυχόν υποχωρούντων ανταρτών. Στις 14 Αυγούστου η Μοίρα μετακινήθηκε προς το χωριό ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗ (ΚΡΑΝΙΕΣ) όπου ανακαλύφθηκαν αποθήκες οπλισμού και πυρομαχικών των ανταρτών.
Εκεί άρχισε και η προετοιμασία για την αποβατική ενέργεια προς χερσόνησο της ΠΥΞΟΥ. Όλη την ημέρα στις 15 Αυγούστου, έγιναν λεπτομερείς αναγνωρίσεις.
Η Δ’ και η Ε’ ΜΚ κινήθηκαν στις 13 Αυγούστου προς ΚΑΡΥΕΣ προς εκκαθάριση της περιοχής όπου και διανυκτέρευσαν. Στις 14 Αυγούστου κινήθηκαν προς ΛΑΙΜΟ προς αποκοπή διαφευγόντων ανταρτών του βορείου συγκροτήματος, αλλά η μεγαλύτερη δύναμη είχε ήδη διαρρεύσει προς Γιουγκοσλαβία. Συνέλαβαν όμως αρκετούς αιχμαλώτους. Όλη τη νύκτα παρέμειναν στο χώρο της αποκοπής ενεδρευτικά, φράσσοντας τα δρομολόγια διαφυγής των ανταρτών.
Στις 15 Αυγούστου η Δ’ ΜΚ διατάχθηκε να να συγκεντρωθεί στην ΟΞΥΑ για να λάβει μέρος στην απόβαση της χερσονήσου ΠΥΞΟΥ.
Η Ε’ ΜΚ την ίδια ημέρα συγκεντρώθηκε στις ΚΑΡΥΕΣ και έλαβε την αποστολή της κάλυψης της αποβατικής ενέργειας των άλλων δύο Μοιρών.Στη συνέχεια ν’ ακολουθήσει και αυτή.
Η …απόβαση!
Για την κατάληψη της χερσονήσου του ΠΥΞΟΥ, εκτός της κίνησης από ΛΑΙΜΟ, είχε προβλεφθεί με τη βασική διαταγή επιχειρήσεων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, αποβατική ενέργεια στο νότιο τμήμα της από την περιοχή ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ.
Προκειμένου να εκτελεσθεί άμεση απόβαση μόλις τα τμήματα θα πλησίαζαν εκεί, από τις 12 Αυγούστου ακολουθούσαν τις Μοίρες της ΙΙΙης Μεραρχίας μονάδες πλωτών μέσων του Μηχανικού, μαζί με το απαραίτητο τεχνικό προσωπικό.
Αν και αρχικά η επιδίωξη ήταν να γίνει η απόβαση τη νύκτα 14/15 Αυγούστου, αυτό δεν κατέστη δυνατό, λόγω ανεπαρκούς χρόνου προπαρασκευής. Οι καταδρομείς δεν ήταν εξοικειωμένοι με το αντικείμενο και έπρεπε να γίνει εκπαίδευση και δοκιμές. Η απόβαση εκτελέσθηκε την επόμενη νύκτα 15/16 Αυγούστου.
Από την περιοχή του ΛΑΙΜΟΥ, οι χερσαίες δυνάμεις του εθνικού στρατού σταμάτησαν την κίνηση, λόγω των ναρκοπεδίων και των καταστροφών που είχε οργανώσει ο ΔΣΕ. Από το πρωί της 15 Αυγούστου άρχισε η διέλευση δυνάμεων μέσα από το ΛΑΙΜΟ.
Νύκτα 15/16 Αυγούστου 1949
Τη νύκτα 15/16 Αυγούστου, μια διλοχία της Γ’ ΜΚ προηγήθηκε, έπλευσε με βάρκες από ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗ και αποβιβάσθηκε στην περιοχή του ΑΓΚΑΘΩΤΟΥ, όπου δημιούργησε χωρίς αντίσταση, προγεφύρωμα για την ασφαλή αποβίβαση τμημάτων των Δ’ και Ε’ ΜΚ.
Ακολούθησε η Δ’ ΜΚ. Λόγω της απειρίας των κωπηλατών καταδρομέων, άναψαν οι εξωλέμβιοι κινητήρες, με αποτέλεσμα η όλη ενέργεια να γίνει αντιληπτή από τμήμα του ΔΣΕ που είχε αναλάβει την επιτήρηση της περιοχής. Μία λέμβος που λοξοδρόμησε από το δρομολόγιο, δέχτηκε πυρά με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο χειριστής και ένας οπλίτης.
Ξημερώματα της 16 Αυγούστου οι κομάντος ήλθαν σε επαφή με λόχο των ανταρτών που επιτηρούσε την περιοχή, ο οποίος τελικά διαλύθηκε κάτω από την πίεση της μάχης.
Το απόγευμα, έφτασαν και τμήματα πεζικού της ΧΙ Μεραρχίας από ΛΑΙΜΟ, οπότε έγινε συνένωση και η επιχείρηση ολοκληρώθηκε.
Το ΒΙΤΣΙ καταλήφθηκε, ο ΔΣΕ είχε μεγάλες απώλειες, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της δύναμής του, κατόρθωσε να συμπτυχθεί και να διαφύγει προς Αλβανία. Η αιτία ήταν η καθυστέρηση ενεργειών των δυνάμεων του Β’ ΣΣ, λόγω ανεπαρκούς συντονισμού.
Οι καταδρομείς έπραξαν και με το παραπάνω αυτό που έπρεπε να κάνουν. Ήταν οι μόνοι που ενεργούσαν με ταχύτητα και αιφνιδίαζαν στις περισσότερες περιπτώσεις τον αντίπαλο, έστω ενεργώντας σαν ελαφρύ πεζικό.
Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του Ριζοσπάστη για την ήττα του ΔΣΕ στο Βίτσι:
“..Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης ήταν η ήττα του Δημοκρατικού Στρατού. Ισχυρές κυβερνητικές δυνάμεις κατάφεραν να διασπάσουν τις γραμμές άμυνας των ανταρτών, άνοιξαν ρήγμα και στη συνέχεια διείσδυσαν σε βάθος καταλαμβάνοντας το ύψωμα Λέσιτς. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ, παρά την ηρωική τους αντίσταση, απωθήθηκαν βορειοδυτικά και τελικώς βρήκαν καταφύγιο στη χερσόνησο Πηξός μεταξύ Μεγάλης και Μικρής Πρέσπας. Αλλά κι εκεί δεν μπορούσαν να σταθούν πολύ. Η αεροπορία έσπερνε το θάνατο κι ο αντίπαλος προετοίμαζε απόβαση. Έτσι αναγκάστηκαν να ελιχθούν προς το Γράμμο μέσω αλβανικού εδάφους.”
Θα μπορούσαν να προσφέρουν πολύ περισσότερο, αν τους χρησιμοποιούσαν στα πλαίσια των αποστολών Καταδρομών, όπως αναγνωρίσεις και κατάδειξη στόχων, διεισδύσεις σε βάθος και προσβολή περιοχών ΔΜ, σταθμών διοικήσεως, χώρους τάξης πυροβολικού, εγκατάσταση ενεδρών, παγιδεύσεις και άλλα πολλά.
Όμως η ανάγκη εκείνης της εποχής, η αδυναμία των μονάδων πεζικού στη διεξαγωγή ορεινού αγώνα οδήγησε στην απόφαση της χρησιμοποίησης τους σαν επίλεκτο πεζικό για την νυκτερινή κατάληψη οργανωμένων αμυντικά εδαφών τακτικής σημασίας, ζωτικών για τον αντίπαλο.
Πώς αντιμετώπισε τότε η Διοίκηση Καταδρομών εκείνη την κατάσταση, είναι κάτι που θα αναλύσουμε σε άλλο άρθρο, γιατί η ιστορία είναι πάντα πολύτιμη για το παρόν και το μέλλον.
Σήμερα το μόνο που θυμίζει τον αγώνα των Καταδρομών στην περιοχή, είναι ένα σεπτό μνημείο, που βρίσκεται στη γέφυρα Βατοχωρίου – Κρυσταλλοπηγής Φλώρινας, αφιερωμένο στους πεσόντες.
Πόσοι ήταν κατά Μοίρα, αναγράφεται στο μνημείο ΛΟΚ στο Καβούρι. Είναι μια ευκαιρία για τους περίεργους, να πάνε μια βόλτα να το δουν. Έχει και ωραία θέα.
Γενικά, οι απώλειες σε αυτή τη φάση της επιχείρησης, κατά το ΓΕΣ, ήταν για τον εθνικό στρατό 265 νεκροί αξιωματικοί και στρατιώτες και 1.386 τραυματίες, ενώ για τον ΔΣΕ οι νεκροί ήταν 1.182 και οι αιχμάλωτοι 637. Ακόμη, στα χέρια του εθνικού στρατού έπεσαν 40 πυροβόλα, 33 αντιαρματικά, 16 αντιαεροπορικά, 115 όλμοι και άλλα είδη οπλισμού.
Πηγή:: “Η Ιστορία των μονάδων Καταδρομών”/ΓΕΣ
Αναδημοσίευση: Εφημερίδα των Ειδικών Δυνάμεων
