Η Φλώρινα σε φωτογραφίες της Margaret Hasluck
Γράφει ο Σπύρος Χρ. Παπαχαρίσης |
Το florinapast παρουσιάζει έξι φωτογραφίες από το αρχείο της Margaret Hasluck που βρίσκονται δημοσιευμένες στις ψηφιακές συλλογές του Πανεπιστημίου UCL της Μεγάλης Βρετανίας. Οι φωτογραφίες δεν φέρουν χρονολογία.
Στις τρεις από τις έξι φωτογραφίες, φωτογραφίζεται ο Μόδης (Modis). Πρόκειται για τον Γεώργιο Μόδη ο οποίος την περίοδο εκείνη ήταν σημαίνον πρόσωπο για τη Φλώρινα και η Margaret Hasluck τον φωτογράφισε. Ο Γ. Μόδης την περίοδο 1918 υπηρετούσε ως Διευθυντής της Νομαρχίας Φλωρίνης ενώ το 1923 εκλέγεται για πρώτη φορά Βουλευτής Φλωρίνης.
H Margaret Masson Hardie Hasluck M.B.E., (1885 – 1948), ήταν σκωτσέζα γεωγράφος, γλωσσολόγος, αρχαιολόγος και μελετητής. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν, όπου έλαβε τιμητική διάκριση στις κλασσικές σπουδές το 1907, και στη συνέχεια πήγε στο Πανεπιστήμιο Cambridge, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές της με άριστα το 1911. Δεν έλαβε όμως πτυχίο διότι το Cambridge, δεν έκανε απονομές πτυχίων σε γυναίκες μέχρι το 1948. Στη συνέχεια παρακολούθησε την Βρετανική Σχολή στην Αθήνα. Παντρεύτηκε τον Frederick William Hasluck, διευθυντή της Βρετανικής Σχολής στην Αθήνα. Ταξίδεψε στα Βαλκάνια, πραγματοποιώντας ανθρωπολογική έρευνα στη Μακεδονία και έχτισε το σπίτι της στο Ελμπασάν της Αλβανίας. Δημοσίευσε πολυάριθμα άρθρα σχετικά με την Αλβανία, όπου έμεινε για 13 χρόνια με αποτέλεσμα να γίνει ιδιαίτερα αγαπητή στους Αλβανούς. Ανάμεσα στα έργα της βρίσκουμε και τρία που έχουν σχέση με την περιοχή μας.
A Historical Sketch of the Fluctuations of Lake Ostrovo in West Macedonia, 1936
The Archaeological History of Lake Ostrovo in West Macedonia, 1936
Causes of the Fluctuations in the Level of Lake Ostrovo, West Macedonia, 1937
Σπύρος Χρ. Παπαχαρίσης
Ο Γεώργιος Μόδης με χωρικούς της περιοχής
Μεταφέρω τα σχόλια του Γιάννη Κασκαμανίδη, τα οποία δημοσίευσε στην σελίδα του florinapast στο facebook σχετικά με την κεντρική φωτογραφία του άρθρου:
a. Σε πρώτο πλάνο το τζαμί Hatuniye (γυνακείο) που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Μ. Αλεξάνδρου και 25ης Μαρτίου. Στον γαλλικό πολεοδομικό χάρτη που σχεδιάστηκε περίπου το 1916, ο Γάλλος μηχανικός Lequillon σημειώνει το συγκεκριμένο τζαμί με την ονομασία Minaret Central (Κεντρικό Τζαμί).
b. Δεξιά από το τζαμί η οδός Πύρζα που καταλήγει στο ποτάμι. Επί της Πύρζα (και πίσω από το τζαμί) φαίνεται η βορεινή πλευρά του Ξενοδοχείου Πανελλήνιον (δίπλα στα σημερινά “Κανόνια”). Στο παρασκήνιο ο λόφος του Αγίου Παντελεήμονα φαίνεται μερικώς καλυμμένος από δέντρα, πράγμα που βεβαιώνει τις πληροφορίες για αναδάσωση που επιχειρήθηκε τη δεκαετία του 1920.
c. Απορίες προς επίλυση: Το οκταγωνικό περίπτερο μπροστά από το τζαμί, έχει κάποια σχέση με το επίσης οκταγωνικό περίπτερο που βρισκόταν μέχρι πριν λίγα χρόνια στη συμβολή των οδών Ι. Καραβίτη και Μ. Αλεξάνδρου; Στο δεύτερο, αναφέρεται σε ένα δημοσίευμά του ο Μεκάσης, αλλά δεν το έχω πρόχειρο.
d. Δεξιότερα από το περίπτερο οι λούστροι. Έτσι δικαιώνεται ο χαρακτηρισμός της πλατείας που δημιουργήθηκε αργότερα, ως η “Πλατεία των Λούστρων” από τον Κώστα Δαγκίτση στο διήγημά του “Τα Κοκόζια”. Άλλωστε κι εμείς προλάβαμε μέχρι τη δεκαετία του ’90 τους λούστρους. Τον τελευταίο τον θυμάμαι μπροστά από τη σημερινή πιτσαρία Αφροδίτη.
e. Στην ταμπέλα του περίπτερου διαβάζουμε: “Καπνοπωλείον – Μαρία Νάτση”.
Περαιτέρω σχολιασμός στο fb:
florinapast (νοερό ταξίδι στο παρελθόν της Φλώρινας): Στην ταμπέλα το όνομα ενδεχομένως να είναι ΧΑΡΑΛ. ΝΑΤΣΗ. Αυτό θα το διασταυρώσω.
Yannis Kaskamanidis: Ναι, λαμβάνοντας υπόψη την εποχή και την υποψία της τελείας μετά το τελευταίο γράμμα, πιθανότατα γράφει ΧΑΡΑΛ. ΝΑΤΣΗ.
Papagiannakis Michael: Από καλύτερη ανάλυση στην οποία προσφέρεται η εικόνα στην πηγή της φαίνεται πράγματι να αναγράφει η πινακίδα του περιπτέρου “ΧΑΡΑΛ. ΝΑΤΣΗ”. Όσο για την αρχιτεκτονική μορφή του περιπτέρου, αυτή ήταν μάλλον η μορφή για όλα τα περίπτερα της εποχής καθώς εγκεκριμένα σχέδια της δεκαετίας του ’20 πανομοιότυπου περιπτέρου (που απετέλεσαν πιθανότατα πρότυπο γενικής εφαρμογής) διασώζονται στο αρχείο της Πολεοδομίας.
Λάβαμε email
Με ιδιαίτερη χαρά δημοσιεύουμε το email που μας έστειλε ο γνωστός συλλέκτης παλιών φωτογραφιών και εντύπων της Φλώρινας, αρθρογράφος και συνεργάτης του florinapast, Θανάσης Βογιατζής, με το οποίο συμπληρώνει ιστορικά στοιχεία σχετικά με τη δημοσιευόμενη στο παρόν άρθρο φωτογραφία:
Αγαπητέ Σπύρο.
Για την πολύ όμορφη φωτογραφία της παλιάς Φλώρινας που ανήρτησες στην θαυμάσια ιστοσελίδα σου και στα πολύ ενδιαφέροντα και σωστά σχόλια των Γιάννη Κασκαμανίδη και Μιχάλη Παπαγιαννάκη, θα ήθελα να προσθέσω και εγώ μερικά δικά μου. Χωρίς αμφιβολία, η πινακίδα του περιπτέρου αναγράφει «ΧΑΡΑΛ. ΝΑΤΣΗ» και αυτό προκύπτει από τα εξής: Ο Χαράλαμπος Νάτσης, ήταν πατέρας του συμπολίτη μας και καλού μου φίλου Γιάννη Νάτση. Όπως μου έχει πει ο Γιάννης πριν από πολλά χρόνια, ο πατέρας του είχε πάρει μέρος στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας, όπου και τραυματίσθηκε σοβαρά. Μετά το 1922 και την επιστροφή του στην Φλώρινα, του χορηγήθηκε η άδεια του περιπτέρου, ως ανάπηρου πολέμου, το οποίο και διατήρησε μέχρι τον θάνατό του το έτος 1949, αν θυμάμαι καλά. Έκτοτε και μέχρι πριν από λίγα χρόνια που έπαψε να υπάρχει, το διατηρούσε ο Γιάννης. Αλλά και σε φωτογραφία της κεντρικής πλατείας προς το τέλος της δεκαετίας του 1930, που έχω στο αρχείο μου, η πινακίδα του περιπτέρου που διακρίνεται καθαρά αναγράφει «ΚΑΠΝΟΠΩΛΕΙΟΝ-ΑΝΑΠΗΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ – ΧΑΡΑΛ. Π. ΝΑΤΣΗ».
Όσο για την μορφή του περιπτέρου, κατά την δεκαετία του 1920 ήταν οκταγωνική. Από τις αρχές όμως της δεκαετίας του 1930 η μορφή του αλλάζει και γίνεται τετραγωνική, αυτό δε προκύπτει και πάλι από φωτογραφίες της εποχής που έχω στο αρχείο μου. Προφανώς το 1930, όταν δημιουργήθηκε το πρώτο πάρκο της κεντρικής πλατείας, επί αειμνήστου Δημάρχου Στέργιου (Τέγου) Σαπουντζή (1877-1960) και το περίπτερο μεταφέρθηκε από το σημείο που βλέπουμε στην φωτογραφία στην νέα του θέση, σε κοντινή απόσταση, κατασκευάσθηκε καινούργιο. Τότε ίσως να κατεδαφίσθηκαν και τα παλιά κτίσματα που βλέπουμε επίσης στην φωτογραφία. Για το οκταγωνικό περίπτερο στην συμβολή των οδών Ι. Καραβίτη και Μ. Αλεξάνδρου, που αναφέρει ο Κασκαμανίδης, θα πρέπει και αυτό, όπως και πολλά άλλα, να κατασκευάσθηκαν κατά την δεκαετία του 1920, όπως πολύ σωστά γράφει και ο Παπαγιαννάκης, ο οποίος είναι ειδικός σε θέματα της πολεοδομίας και να δόθηκαν σε αναπήρους του πολέμου της Μικράς Ασίας. Εγώ το θυμάμαι στην μορφή αυτή από την δεκαετία του 1950.
Και πάλι θερμά συγχαρητήρια Σπύρο για το πολύ σημαντικό έργο σου.-
Θανάσης Βογιατζής
Φλώρινα 14-1-2012
Papagiannakis Michael: Να συμπληρώσω και να διορθώσω το δικό μου σχόλιο. Αν και εξακολουθώ να πιστεύω ότι έχω δει στο παρελθόν σχέδια οκταγωνικού περιπτέρου στο αρχείο της πολεοδομίας, δεν κατάφερα με μία πρόχειρη αναζήτηση να τα εντοπίσω. Αντίθετα βρήκα σχέδια υποδείγματος τετράγωνου περιπτέρου του έτους 1928.
Σπύρος Παπαχαρίσης
