Μια Αγγλίδα στη Φλώρινα, το έτος 1861
Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης |
Ελάχιστοι ξένοι περιηγητές πέρασαν από την Φλώρινα, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, επειδή η περιοχή μας δεν παρουσίαζε τίποτε το αξιόλογο, όπως αρχαία αγάλματα, ναούς και μάρμαρα διάσπαρτα. Οι περισσότεροι περιηγητές πέρασαν από την πόλη μας και έγραψαν για αυτήν στα ταξιδιωτικά τους βιβλία, τον 19ο αιώνα. Μια αποστολή της Αγγλικανικής Εκκλησίας πέρασε από την Φλώρινα το 1861, και η κυρία Γουώλκερ έκανε μια μικρή αναφορά στην Φλώρινα. Στο βιβλίο της «Δια μέσου της Μακεδονίας στις αλβανικές λίμνες» (Through Macedonia to the Albanian lakes) η κυρία Γουώλκερ γράφει για τον Μητροπολίτη, το υγιεινό κλίμα της Φλώρινας και για μια δολοφονία.
Τα μέλη της αποστολής φιλοξενήθηκαν στο κτήριο της Μητροπόλεως, και ο Μητροπολίτης τους παραχώρησε τα καλύτερα δωμάτια, και τους φέρθηκε με τον καλύτερο τρόπο. Αυτά αναφέρει η κυρία Γουώλκερ για τον Μητροπολίτη.
Το δικό μας πρώτο σχόλιο: Μητροπολίτης, το 1861, ήταν ο Μελέτιος, από το 1858 μέχρι 1865. Ήταν ο δεύτερος κατά σειρά Μητροπολίτης. Ο πρώτος Μητροπολίτης ήταν ο Νεόφυτος. Και οι δυο Μητροπολίτες πέθαναν στην Φλώρινα, και ενταφιάστηκαν στον Ναό του Αγίου Γεωργίου. Η Μητρόπολη τότε ονομαζόταν Μητρόπολη Μογλενών. Πριν, η έδρα της ήταν στην Νώτια, αλλά επειδή η περιοχή των Μογλενών εξισλαμίστηκε, η Μητρόπολη μεταφέρθηκε στο Εμπόριο Πτολεμαΐδας και μετά στην Φλώρινα. Το Πατριαρχείο έκανε έδρα της Μητροπόλεως την Φλώρινα, επειδή οι Τούρκοι της περιοχής μας ήταν πολύ σκληροί και φέρονταν απάνθρωπα προς τους χριστιανούς. Η παρουσία του Δεσπότη, με την εξουσία που του έδινε ο Σουλτάνος, προστάτευε τους χριστιανούς, από την αγριότητα του τουρκικού όχλου. Το 1861, η Μητρόπολη στεγαζόταν σε ένα σπίτι, το οποίο νοίκιαζε. Ήταν το σπίτι του Χατζή- Κύρτσε, που βρισκόταν στο Βαρόσι. Σήμερα στο ίδιο μέρος είναι η καφετέρια «Ρόζα» του Θανάση Νικολαΐδη (νυν Fratelli, 2022). Αργότερα η Μητρόπολη αγόρασε ένα μεγάλο τούρκικο σπίτι, δίπλα στο ελληνικό σχολείο, όπου σήμερα το Εκκλησιαστικό Λύκειο, και το 1902, έχτισαν σε άλλο οικόπεδο το σημερινό κτήριο της Μητροπόλεως Φλωρίνης.
Παρακάτω η κυρία Γουώλκερ αναφέρει, για το υγιεινό κλίμα της Φλώρινας. Οι κάτοικοί της δεν αρρώσταιναν, και αν συνέβαινε να αρρωστήσουν πήγαιναν στο Μοναστήρι, που βρίσκεται έξι ώρες μακριά, για να βρουν γιατρό.
Σχόλιο δεύτερο: Η Φλώρινα είχε κλίμα υγιεινό, επειδή δεν είχε κουνούπια, επομένως δεν υπήρχε ελονοσία, που τα χρόνια εκείνα αποδεκάτιζε τους πληθυσμούς άλλων περιοχών. Η Φλώρινα είχε πολλούς και καλούς πρακτικούς θεραπευτές. Δεν είχε όμως σπουδαγμένους ιατρούς. Οι ιατροί που είχαν σπουδάσει στα πανεπιστήμια εργάζονταν στο Μοναστήρι, όπου υπήρχε και το ελληνικό νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Ο πρώτος γνωστός σπουδαγμένος ιατρός που εργάστηκε στην Φλώρινα, ήταν ο Βούζας από την Καστοριά, μετά το 1880 περίπου.
Η κυρία Γουώλκερ διαπίστωσε και η ίδια πόσο σκληρά και άδικα φέρονταν οι Τούρκοι προς τους χριστιανούς της Φλώρινας. Μια, δυο ημέρες πριν φτάσει η αποστολή των Άγγλων στην Φλώρινα, σε ένα κεντρικό πανδοχείο, μπήκε ένας Τούρκος και ζήτησε τσίπουρο. Ο χαντζής του σέρβιρε, αλλά όταν ο Τούρκος ήπιε αρκετά, ο χαντζής αρνήθηκε να του σερβίρει και άλλο τσίπουρο. Ο Τούρκος έβγαλε το πιστόλι του και σκότωσε τον χριστιανό χαντζή μπροστά στους θαμώνες, που ήταν και Τούρκοι και χριστιανοί. Ο γιος του χαντζή, που ήταν εκεί, άρπαξε ένα ρόπαλο και έσπασε στο ξύλο τον μεθυσμένο Τούρκο. Η υπόθεση έφτασε στην δικαιοσύνη. Οι καδήδες άκουσαν από τους χριστιανούς μάρτυρες, σχετικά με το πως έγινε το φονικό. Άκουσαν και τους Τούρκους μάρτυρες που ψευδομαρτύρησαν και υποστήριξαν τον δολοφόνο. Οι καδήδες αθώωσαν τον Τούρκο δολοφόνο, κάτι που προξένησε αγανάκτηση και στην κυρία Γουώλκερ, επειδή δεν αποδόθηκε δικαιοσύνη.
Σχόλιο τρίτο: Οι χριστιανοί της Φλώρινας υπέφεραν πολύ και από τους απλούς Τούρκους και από την τοπική οθωμανική εξουσία. Η ζωή τους, η τιμή τους και η περιουσία τους δεν είχε καμιά αξία. Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει μετά την Συνθήκη της Αδριανουπόλεως, το 1829. Τότε πολλοί Ρώσοι πράκτορες, φορώντας ράσα και προσποιούμενοι τους ιερωμένους, εισήλθαν στα μέρη μας και κατέγραψαν την κατάσταση που επικρατούσε. Μερικά χρόνια αργότερα άνοιξαν τα πρώτα Προξενεία στο Μοναστήρι, και οι Πρόξενοι των μικρών χωρών και των Μεγάλων Δυνάμεων έγιναν προστάτες του χριστιανικού πληθυσμού. Επίσης το 1876, θεσπίστηκε το πρώτο Σύνταγμα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, που έδωσε κάποια δικαιώματα στους χριστιανούς. Μετά το 1900, ο Μακεδονικός Αγώνας έκανε τον τουρκικό πληθυσμό να κατανοήσει, ότι η κυριαρχία του στα μέρη μας τελείωνε. Αλλά και η επανάσταση των Νεοτούρκων, το 1908, έδωσε νέο Σύνταγμα, το «Χουριέτ», και οι χριστιανοί απέκτησαν περισσότερα δικαιώματα και ελευθερίες. Τέλος με τους Βαλκανικούς πολέμους, έκλεισε ο κύκλος πέντε αιώνων.
Είναι αλήθεια όμως ότι οι σχέσεις μεταξύ των δυο κοινοτήτων, χριστιανικής και μουσουλμανικής, της πόλης μας, εξομαλύνθηκαν, πριν το 1900. Χριστιανοί και μουσουλμάνοι γείτονες ζούσαν αρμονικά και φιλικά. Κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1923, χριστιανοί και μουσουλμάνοι στις μικτές γειτονιές, έκλαιγαν και ασπαζόταν ο ένας τον άλλον, την ώρα του χωρισμού και του αποχαιρετισμού.
Η κυρία Γουώλκερ, που στα αγγλικά το όνομά της ήταν Mary Adelaide Walker, ξεκίνησε μαζί με άλλους Άγγλους από την Θεσσαλονίκη, ακολουθώντας την αρχαία Εγνατία οδό, πέρασε από την Φλώρινα και το Μοναστήρι και έφτασε μέχρι τις λίμνες των Πρεσπών, της Μαλίκης και της Αχρίδας. Το βιβλίο της είναι πηγή πληροφοριών για τα μέρη μας, και μάλιστα αναφέρεται σε μια εποχή για την οποία ελάχιστα γνωρίζουμε.
Η φωτογραφία που συνοδεύει το κείμενο είναι από την εικονογράφηση του βιβλίου. Όλα τα θέματα της εικονογράφησης είναι διαθέσιμα εδώ.
Απόσπασμα από το βιβλίο με τη σχετική αναφορά στη Φλώρινα:
Walker, Mary A. (Mary Adelaide) author, illustrator. Through Macedonia to the Albanian lakes. London : Chapman & Hall,, 1864 – πηγή: HARVARD LIBRARY
