Ο Φίλιππος Δραγούμης στα «Καλύβια Φαρμάκη Φλώρινας» και στο Καϊμακτσαλάν – florinapast

Αναγνώσεις άρθρου: 3.753

Γράφει ο Σπύρος Παπαχαρίσης |

Ο Φίλιππος Δραγούμης, στο κέντρο, φωτογραφίζεται στην περιοχή «Καλύβια Φαρμάκη Φλώρινας» ανάμεσα σε φίλους και υποστηρικτές του και ανάμεσα σε γηραιούς και νεότερους γόνους της οικογένειας των Φαρμάκηδων. Η φωτογράφιση έχει γίνει από τον φωτογράφο Τέγο Τέγου κατά το έτoς 1926. Η επίσκεψη του Φίλιππου Δραγούμη στα «Καλύβια Φαρμάκη Φλώρινας» πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο εκδρομής που είχε ως τελικό προορισμό την κορυφή του Καϊμακτσαλάν.

Η κύρια φωτογραφία της ανάρτησής μας προέρχεται από το Ιστορικό Αρχείο ΦΣΦΑ – Αρχείο Γ.Ι. Θεοδοσίου και έχει σαρωθεί από την πρωτότυπη γυάλινη πλάκα φιλμ.

Από το ίδιο αρχείο προέρχονται και οι επόμενες δύο φωτογραφίες οι οποίες όμως έχουν σαρωθεί από την εκτυπωμένη τους μορφή. Σε αυτές ο Φίλιππος Δραγούμης μαζί με τους συνοδοιπόρους εκδρομείς φωτογραφίζεται στην κορυφή του Καϊμακτσαλάν στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία.

Τα βιογραφικά στοιχεία του Φίλιππου Δραγούμη τα οποία παραθέτουμε στο άρθρο μας προέρχονται από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών Αθήνας / Γεννάδειος Βιβλιοθήκη / Αρχείο Φιλίππου Στ. Δραγούμη.

Τα στοιχεία για τα «Καλύβια Φαρμάκη Φλώρινας» έχουν αντληθεί από τον δικτυακό τόπο Florina History

Φίλιππος Δραγούμης

Ο Φίλιππος Στ. Δραγούμης, τέταρτος γιος και προτελευταίο από τα έντεκα παιδιά του Στέφανου Ν. Δραγούμη και της Ελίζας, το γένος Ιωαν. Κοντογιαννάκη, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 2/14 Ιανουαρίου 1890. Παρακολούθησε τα μαθήματα του Ελληνικού Εκπαιδευτηρίου (1899-1902) και σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1906-1910). Επιστρατεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1912 ως έφεδρος δεκανέας του Πεζικού. Στη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου τραυματίστηκε στη μάχη του Σαρανταπόρου (χτυπήθηκε με βόλι στον αγκώνα) και νοσηλεύθηκε στην Ελασσόνα. Αποσπάσθηκε κατόπιν στο Γενικό Στρατηγείο ως κρυπτογράφος και ακολούθησε τον Διάδοχο Κωνσταντίνο στην θριαμβευτική είσοδο του στη Θεσσαλονίκη, στα Ιωάννινα και στην εκστρατεία κατά των Βουλγάρων (1913). Τον Φεβρουάριο του 1914, μετά από διαγωνισμό μπήκε στο υπουργείο Εξωτερικών και αργότερα υπηρέτησε ως υποπρόξενος στο Γενικό Προξενείο Αλεξανδρείας (Απρίλιος-Οκτώβριος 1916). Το 1917 όμως, απολύθηκε από το υπουργείο για πολιτικούς λόγους, διώχθηκε ως αντιβενιζελικός και εξορίσθηκε (1917-1918) στην Κρήτη, Θήρα και Αμοργό.

Μετά τη δολοφονία του αδελφού του Ίωνα, ο Φίλιππος Δραγούμης ύστερα από πολλές και ποικίλες πιέσεις φίλων και συγγενών, αποφάσισε να ασχοληθεί με την πολιτική. Στις εκλογές της 1/14 Νοεμβρίου 1920, εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής Μακεδονίας, στην εκλογική περιφέρεια Φλώρινας – Καστοριάς. Έλαβε μέρος στις περισσότερες από τις εκλογικές αναμετρήσεις, με επιτυχίες αλλά και με αποτυχίες, ως ανεξάρτητος υποψήφιος, συνεργαζόμενος άλλοτε με τους αγροτικούς και άλλοτε με τους λαϊκούς. Εξελέγη βουλευτής Φλώρινας – Καστοριάς το 1920-1922, 1926-1928, 1932-1933, 1933-1935, και το 1946-1949 στην εκλογική περιφέρεια Θεσσαλονίκης. Το φθινόπωρο του 1952, ο Φίλιππος Δραγούμης αποχώρησε από την ενεργό πολιτική.

Φίλιππος Δραγούμης
πηγή: searchcultur.gr

Στο διάστημα της πολιτικής του σταδιοδρομίας διετέλεσε: 1) υπουργός Γενικός Διοικητής Μακεδονίας (1932 – 34) στη κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη 2) υφυπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γ. Παπανδρέου (Μάϊος 1944 – Ιανουάριος 1945) 3) υφυπουργός Εξωτερικών, στην κυβέρνηση Κ. Τσαλδάρη (Διάσκεψη Ειρήνης, Απρίλιος – Οκτώβριος 1946) 4) υπουργός Στρατιωτικών, στην ίδια κυβέρνηση (Νοέμβριος 1946 – Ιανουάριος 1947). Συμμετείχε ακόμη, αργότερα, ως υπουργός Εξωτερικών στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Δ. Κιουσόπουλου (Οκτώβριος – Νοέμβριος 1952) και ως υπουργός Στρατιωτικών στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Π. Πιπινέλη (Ιούνιος – Σεπτέμβριος 1963).

Οι πολιτικοί προβληματισμοί και οι προτάσεις του Φ. Δραγούμη για ανανέωση των πολιτικών δυνάμεων και θεσμών στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου εκφράστηκαν μέσα από τη συγγραφή πολυάριθμων άρθρων και μελετών στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο γύρω από θέματα αποκέντρωσης, τοπικής αυτοδιοίκησης, κομματικής νοοτροπίας και γύρω από θέματα εθνικά. Οι εθνικές διεκδικήσεις της Ελλάδας σ’όλη αυτήν την περίοδο πολιτικής δράσης και παρέμβασης του Φ. Δραγούμη, τα προβλήματα της Β. Ηπείρου και της Μακεδονίας διαπερνούν και διαποτίζουν κάθε πολιτική του σκέψη και πράξη. Τα κυριότερα δημοσιευμένα έργα του είναι: α) “Εκλογή πολιτικών δημοσιευμάτων” Α΄1922 – 25, Β΄1925 – 28, Γ΄1945 β) “Προσοχή στη Βόρειαν Ελλάδα”, (1948) γ) “Τα Εθνικά Δίκαια στη Διάσκεψη Ειρήνης”, (1949) δ) “Απολογία του κοινοβουλευτισμού”, (1950) ε) “Επί του Κυπριακού ζητήματος”, (1950). Έγραψε και πολλά άλλα άρθρα και έργα, τα οποία παραμένουν αδημοσίευτα. Επιμελήθηκε επίσης με ιδιαίτερη φροντίδα την επανέκδοση των έργων του αδελφού του Ίωνα Δραγούμη.

Παράλληλα με τις πολιτικές του δραστηριότητες, ο Φ. Δραγούμης ασχολήθηκε με θέματα επιστημονικά, ιστορικά και πολιτιστικά. Εντύπωση προκαλεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τη γενεαλογία και την ιστορία της οικογένειας του. Διαδέχθηκε τον πατέρα του ως ισόβιο ιδιωτικό μέλος στην Πάγκειο Επιτροπή και στην προεδρία της Γλωσσικής Εταιρείας, την οποία κράτησε για πενήντα περίπου χρόνια. Διετέλεσε επίσης μέλος διοικητικών συμβουλίων σε πολυάριθμους συλλόγους, εταιρείες και ιδρύματα όπως: Σύλλογος προς Διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων, Ελληνική Γεωγραφική Εταιρεία, Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία, Μουσικός και Δραματικός Σύλλογος του Ωδείου Αθηνών, Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αναγνωστοπούλειος Σχολή Κονίτσης, Ελληναλβανικός Σύνδεσμος, Ροταριανός Όμιλος και πολλούς άλλους.

Ο Φίλιππος Δραγούμης παντρεύτηκε το 1931, την Ελένη Βαλαωρίτη (1902 – 1985), κόρη του Ιωάννη Α. Βαλαωρίτη και εγγονή του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, και απέκτησε μαζί της δύο παιδιά: την Ζωή, σύζυγο Ιωάννη Κ. Μαζαράκη, και τον Μάρκο, σύζυγο Αλεξάνδρας Ρ. Χρίστου.

Πέθανε σε βαθιά γεράματα, στις 2 Ιανουαρίου 1980, στην Αθήνα.

Καλύβια Φαρμάκη Φλώρινας

Αφήγηση και στοιχεία του Στέργιου Φαρμάκη. (Έτος γεννήσεως 1950).

Τα Καλύβια Φαρμάκη βρίσκονταν νότια της κορυφής του Καϊμακτσαλάν μετά την Παπαδιά και τα Καλύβια Παπαδιάς. O συνοικισμός ξεκίνησε αρχικά στην τοποθεσία Πάνω Σπίτια. Λέγονταν και καλοκαιρινά και ήταν 6 σπίτια. Τα έχτισε ο άντρας της Φλώρας. Το όνομα αυτής της γυναίκας δεν ήταν το πραγματικό, την έλεγαν έτσι επειδή ήταν άσπρη. Αυτή είχε 4 παιδιά τον Χρήστο, τον Γιάννη, τον Δημήτρη και τον Γιώργο. Τα χωριό αυτό χτίστηκε το 1886. Αργότερα χτίστηκαν, τα Κάτω Καλύβια σε απόσταση ενός χιλιομέτρου.

Οι κάτοικοι αυτοί κατάγονταν από το Συράκο της Ηπείρου και ήταν Σαρακατσαναίοι. Εκεί κατοικούσαν οι χωρικοί χειμώνα καλοκαίρι.
Οι οικογένειες που απετέλεσαν τον οικισμό ήταν των Ζαραλήδων, των Φαρμακαίων, των Καραγιάννηδων.

H συμβολή μάλιστα ενός Φαρμάκη στη χάραξη των συνόρων με τη Σερβία ήταν καταλυτική. Ο Δημήτριος Φαρμάκης, ένα από τα 4 παιδιά της Φλώρας, υπέδειξε στην επιτροπή χάραξης συνόρων τα οριστικά σύνορα, διαφορετικά η περιοχή θα περιήρχετο στα Σκόπια.

Παρ’ όλα αυτά, οι σημερινοί απόγονοι τον χωριού αυτού, έχουν ιδιοκτησιακό πρόβλημα και διαφορές με το δημόσιο. Έχουν τίτλους αγορών του 1898 και 1906, οι οποίοι σύμφωνα με το Οθωμανικό δίκαιο δεν αναγράφουν τους αγοραστές με τα επίθετά τους, αλλά ο κάτοχός τους, είναι και νομέας της περιουσίας.

Για την προέλευση τον επιθέτου των Φαρμάκηδων διηγούνται το εξής περιστατικό. O Μπέης επιθυμούσε μια κοπέλα της οικογενείας, την οποία μάλιστα μπόρεσε να ατιμάσει. Τότε ο Δημήτριος Φαρμάκης ήθελε να ξεπλύνει την ντροπή. Πήγε τον βρήκε στο Μοναστήρι και ζήτησε να παλέψουν. Ο Μπέης πριν από την πάλη, του έκανε πρόταση να αλειφθεί με λάδι, αφού πρώτα αλείφθηκε αυτός. Ο Φαρμάκης αρνήθηκε να αλειφθεί με λάδι. Παρ’ άλλα αυτά μπόρεσε να τον νικήσει και να τον σχίσει στα δύο. Από τότε επικράτησε το επίθετο Φαρμάκης.

Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία.
Τα χωράφια τα καλλιεργούσαν εντατικά, με σιτηρά, φασόλια, πατάτες. Έπαιρναν για την καλλιέργεια των χωραφιών εργάτες από τη Μελίτη και τα γύρω χωριά. Η κτηνοτροφία πρέπει να ήταν σε μορφή τσελιγκάτου, γιατί είχαν πολλά γιδοπρόβατα. Πρέπει να έφταναν τις 20.000 γιδοπρόβατα.
Ασχολούνταν με την υλοτομία και έφτιαχναν μέχρι πριν από λίγα χρόνια ξυλοκάρβουνο.

Οι συνήθειες τους όμως παρέμεναν Σαρακατσάνικες, γιατί έφτιαχναν με κλαδιά καλύβες τις οποίες έλεγαν Τσατούρες αφού τις τέλειωναν τις σκέπαζαν με φτέρη. Έκαμναν και το ψήσιμο του αρνιού με ξεχωριστό τρόπο, όπως το έλεγαν Κλέφτικο. Έσφαζαν το ζώο, έπαιρναν το δέρμα, το αναποδογύριζαν και αφού άναβαν φωτιά ζέσταιναν το χώμα. Άνοιγαν το χώμα και βάζανε μέσα το αρνί μέχρι να ψηθεί.

Σχολείο λειτουργούσε το καλοκαίρι και ο δάσκαλος πληρωνόταν από τους γονείς. Δάσκαλοι οι οποίοι δούλεψαν στα Καλύβια Φαρμάκη, πρέπει να ήταν κάποιος από την Αριδαία, ο πατέρας του συμβολαιογράφου Γ. Θεοδοσίου και για λίγο διάστημα ο συμβολαιογράφος Γ. Θεοδοσίου. Παρ’ όλο που το σχολείο είχε λίγους μαθητές, πολλοί από αυτούς μορφώθηκαν, όπως ο Αριστοτέλης Φαρμάκης δικηγόρος, ο Μιλτιάδης. Φαρμάκης καρδιολόγος και ο Ευριπίδης Φαρμάκης οδοντίατρος. Πρέπει να υπάρχουν άλλοι 20 μορφωμένοι, απ’ αυτούς τούς μαθητές. Σαν σχολείο χρησιμοποιούσαν μια ιδιόκτητη αίθουσα.

Η εκκλησία τον χωριού λεγόταν Άγιος Νικόλαος και εξακολουθεί να υπάρχει.

Η ιστορία τον χωριού είναι στενότατα συνδεδεμένη με το Μακεδονικό αγώνα. Ο οπλαρχηγός Ι. Καραβίτης στα απομνημονεύματά του, αναφέρεται στο χωριό και στη βοήθεια που τον πρόσφεραν οι οικογένειες Σουλτογιανναίων και Φαρμάκηδων. Την εποχή του εμφυλίου το χωριό ήταν ανταρτοκρατούμενο και οι αντάρτες πήραν πολλά ζώα. Το κάψανε δύο φορές. Τη μια φορά μάλιστα κάψανε μέσα στο σπίτι της και μία γιαγιά η οποία δεν πρόλαβε να φύγει.
Μετά τον εμφύλιο το χωριό διαλύθηκε και μερικοί κάτοικοι κατέφυγαν στο Σκοπό και την Αχλάδα. Οι περισσότεροι έφυγαν στη Θεσ/νίκη.

Επίσημα στοιχεία: Έτος 1940 κάτοικοι 45

Εργασία του 5ου Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας, Χωριά – Οικισμοί του Ν. Φλώρινας που δεν κατοικούνται, Φλώρινα Μάιος 2000.

Διαβάστε επίσης:

1. «Το Μακεδονικό Ζήτημα κατά τον Φίλιππο Δραγούμη(1912-1962):
Εθνισμός και Αντικομμουνισμός», Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Στέφανος Πουγαρίδης.

2. «Ο Φίλιππος Δραγούμης και το ζήτημα των ξενοφώνων: προβληματισμοί και εφαρμογές στην εκπαιδευτική πράξη της Δυτικής Μακεδονίας», Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Βασίλειος Ιωσηφίδης.

3. Οικογένεια Αναστάση Φαρμάκη, της Ελευθερίας Ε. Φαρμάκη, Λογίστριας – Οικονομολόγου – Καθηγήτριας τομέα Οικονομίας στο 2ο ΕΠΑΛ Κιλκίς