Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου Φλωρίνης
Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης |
Από την αλληλογραφία του Σέρβου βασιλιά Στέφανου Δουσάν, στα μέσα του 14ου αιώνα, λίγα χρόνια πριν την κατάληψη της περιοχής μας από τους Τούρκους, γνωρίζουμε ότι υπήρχαν δυο ναοί του Αγίου Νικολάου στη Φλώρινα. Ο ένας ναός ήταν στην Αγορά, ο οποίος μετατράπηκε σε τζαμί από τους Τούρκους. Ο άλλος ναός ήταν έξω από την πόλη στη θέση Τσέρτοπις. Το τοπωνύμιο αυτό είναι άγνωστο, όμως στο κείμενο αναφέρεται ότι ο ναός είχε στην κατοχή του έναν νερόμυλο, παραποτάμια έκταση και μια πλαγιά στο βουνό. Τα παραπάνω συνηγορούν να υποθέσουμε ότι ο μεσαιωνικός ναός βρισκόταν στην θέση του σημερινού ναού. Ο ναός του Αγίου Νικολάου ήταν μετόχι της μονής Τρέσκοβατς, που βρίσκεται κοντά στον Περλεπέ (Πρίλεπ), στα χρόνια Σέρβου βασιλιά Στέφανου Δουσάν.
Από τις προφορικές μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι υπήρχε ένας οικισμός με το όνομα Μοτέσνιτσα, δυτικά του σημερινού νεκροταφείου του Αγίου Νικολάου, μετά την ρεματιά. Οι κάτοικοί του ήταν κτηνοτρόφοι και μυλωνάδες, που εκτρέφανε πρόβατα, κατσίκια και γουρούνια. Η Μοτέσνιτσα καταστράφηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και οι περισσότεροι κάτοικοί της σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους. Ο οικισμός αυτός δεν ξαναχτίστηκε. Έμειναν τα ερείπια των σπιτιών. Μερικοί νερόμυλοι όμως συνέχισαν να λειτουργούν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Οι νερόμυλοι αυτοί εξυπηρετούσαν όλους του Φλωρινιώτες και οι μυλωνάδες ήταν όλοι χριστιανοί, παλιοί κάτοικοι της Μοτέσνιτσας.
Μετά το 1900, αρκετοί κάτοικοι από το χωριό Τρίβουνο άρχισαν αγοράζουν σπίτια και χωράφια στην οδό Ιωαννίνων και στην οδό Κοντοπούλου. Η οδός Ιωαννίνων άλλαξε και από αμιγώς τουρκική έγινε τριβουνιώτικη. Η τούρκικη γειτονιά Κιατίπ Αλή, η οδός Ιωαννίνων, μετονομάστηκε σε γειτονιά Τριβουνιωτών. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, σε αυτήν την γειτονιά κατοίκησαν μαζί με τους Τριβουνιώτες και πολλοί πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη. Χριστιανικός ναός δεν υπήρχε σε αυτήν την γειτονιά. Οι Τριβουνιώτες λοιπόν αποφάσισαν να χτίσουν ένα ναό στην περιοχή τους.
Στην θέση του σημερινού ναού υπήρχε ετοιμόρροπος μικρός ναός, αναφέρει ο ιερέας Ανδρέας Τούλιος (Σάλπιγξ της Ορθοδοξίας, Δεκέμβριος 1974). Όμως η γαλλική αποστολή, που κατέγραψε όλες τις γειτονιές της Φλώρινας δεν αναφέρει την ύπαρξη ναού ή ερειπίων. Οι Γάλλοι κατέγραψαν τα παλιά κτήρια το 1917, πιθανότατα αντί για ναό υπήρχε κάποιο εκκλησάκι, το οποίο αναφέρω παρακάτω.
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου είναι έργο των Τριβουνιωτών, που κατοικούσαν στην οδό Ιωαννίνων και στην οδό Κοντοπούλου. Ο Άγιος Νικόλαος ήταν προστάτης του χωριού τους. Το οικόπεδο το χάρισε ο Βασίλειος Ρούκας, ο οποίος είχε χτίσει ένα εκκλησάκι στον τόπο όπου σκότωσαν οι τούρκοι τον γιο του. Αυτό βρισκόταν κοντά στο σημερινό αγίασμα. Και αφού δωρίθηκε το οικόπεδο, οι Τριβουνιώτες, όρισαν ως επιτροπή ανέγερσης του ναού τους παρακάτω: Ηλία Νίτσιο, Βασίλειο Μπούτζιο, Λάζαρο Καζία, Γροσδάνη Φιλίππου, Ιωάννη Μήσιου, Λάζαρο Πέιο. Χρήματα όμως δεν υπήρχαν, και γι αυτόν τον λόγο αποφάσισαν να χτίσουν έναν μικρό ναό. Ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος τους επέτρεψε να κάνουν έρανο σε όλη την πόλη με την εικόνα του Αγίου Νικολάου. Από τον έρανο συγκέντρωσαν περίπου 300 χρυσές λίρες. Μεγάλο ποσό, που ανέτρεψε τα σχέδια τους, και αποφάσισαν να χτίσουν ένα μεγαλύτερο ναό, τον σημερινό.
Οι Τριβουνιώτες, όλοι μαζί, άνδρες γυναίκες και παιδιά, εργάστηκαν, ως εργάτες, αφιλοκερδώς. Συγκέντρωσαν πέτρες από τα ερείπια της Μοτέσνιτσας και από το ποτάμι, και κάθε υλικό που ήταν χρήσιμο για την οικοδόμηση του ναού. Οι χτίστες ήταν από τα χωριά Βαψώρι και Μακροχώρι. Το τέμπλο και τα στασίδια τα έφτιαξαν οι μαραγκοί αδελφοί Δημήτριος και Τραϊανός Φιλοποίμων (Ούτος), και εργάστηκαν αφιλοκερδώς, επειδή ήταν Τριβουνιώτες. Ο Γεώργιος Μπλιάνκας ζωγράφισε όλες τις εικόνες του τέμπλου, που υπάρχουν και σήμερα, και άλλες φορητές εικόνες. Η τεχνοτροπία των εικόνων έχουν το δικό του προσωπικό στυλ, και μοιάζουν με εικόνες δυτικής τεχνοτροπίας.
Αργότερα οι αγιογράφοι από την Δροσοπηγή Χαράλαμπος Χαρίσης, Κωνσταντίνος Τζάτζιος και Αναστάσιος Στυλιάδης φιλοτέχνησαν τις τοιχογραφίες του Αγίου Βήματος. Πολύ αργότερα, τον Παντοκράτορα του τρούλου με τους Ευαγγελιστές, ζωγράφισε ο ζωγράφος Ευάγγελος Ταμουτσέλης από την Δροσοπηγή.
Ο Λάζαρος Πέιος, έμπορος υφασμάτων, με καταγωγή από το Τρίβουνο, πρωτοστάτησε στην ανέγερση του ναού. Μάλιστα συγκέντρωσε όλα τα χάλκινα σκεύη και κατασκευάστηκε η καμπάνα, στην Θεσσαλονίκη, και μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε στο καμπαναριό του Αγίου Νικολάου με δικά του έξοδα. Στην ανέγερση του ναού βοήθησαν και πολλοί Αλωνιώτες. Όπως ο Δήμαρχος Γεώργιος Σίμου και ο αδελφός του, ο Ηλίας Σίμου, Φλωρινιώτες, καταγόμενοι από τα Άλωνα.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου άρχισε να οικοδομείται το 1917 και αποπερατώθηκε το 1921, όπως αναφέρουν οι προφορικές μαρτυρίες των Τριβουνιωτών. Πρώτος εφημέριος του ναού, ο ιερέας Δημήτριος Παυλίδης, από την Φλώρινα, που διορίστηκε το 1920.
Το 1926, η Ελένη Πέιου, σύζυγος του Στέφανου Πέιου δώρισε ένα λιβάδι και έγινε το νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου. Αριστερά έθαβαν τους Τριβουνιώτες και δεξιά τους Θρακιώτες και άλλους πρόσφυγες. Το λιβάδι αυτό είχε ανταλλαχτεί με τον μύλο που είχε ο πατέρας της Ελένης, ο Αναστάσιος Μάρκου, στον χώρο όπου ο Κοντόπουλος έκανε το Φυτώριο της Γεωργικής Σχολής. Το νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου έκλεισε, το 1992.
Ο πρώτος ιερέας ήταν π. Δημήτριος Παυλίδης την περίοδο 1920 – 1929. Μετά ο π. Λουκάς Αργυρόπουλος, ο π. Αθανάσιος Φωτιάδης, ο π. Ευδόκιμος Ναλπαντίδης, ο π. Ευγένιος Μαρτιγάκης, ο π. Ανδρέας Τούλιος, ο π. Δημήτριος Ευθυμιάδης, ο π. Χριστόφορος Χριστοφόρου, και σήμερα ο π. Σωτήριος Παρδάλης και ο π. Αντώνιος Πετρόπουλος.
Τα τελευταία χρόνια ο ναός άλλαξε όψη, επειδή αφαίρεσαν το εξωτερικό επίχρισμα και φαίνονται οι λιθόχτιστοι τοίχοι του ναού.
Κάθε χρόνο την 6η Δεκεμβρίου ο ναός γιορτάζει με πλήθος Φλωρινιωτών, που αδιαφορούν για το κρύο και το χιόνι και συγκεντρώνονται στον απομακρυσμένο ναό για να γιορτάσουν την ημέρα του Αγίου Νικολάου.
Αναδημοσίευση: Ελεύθερο Βήμα της Φλώρινας (3/12/2016)
