Ο Κώστας Λούστας εκθέτει στον Αριστοτέλη το 1996 για τη «Φλώρινα που έφυγε»
Σε λίγες μέρες ολοκληρώνεται ένας χρόνος από την εκδημία του Κώστα Λούστα (19/6/2014). Με αφορμή αυτό το γεγονός δημοσιεύουμε τα παρακάτω κείμενα και φωτογραφίες.
Στις 20 Απριλίου του 1996 είχαν γίνει τα εγκαίνια της έκθεσης ζωγραφικής του Κώστα Λούστα στην αίθουσα εκθέσεων της Πινακοθήκης Φλωρινιωτών Ζωγράφων του ΦΣΦΑ.
Για την Φλώρινα και ιδιαίτερα για τον «Αριστοτέλη» υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές εικαστικές εκδηλώσεις. Το θέμα της έκθεσης του Κωστάκη είχε να κάνει με τη Φλώρινα που έφυγε.
Στην κύρια φωτογραφία από αριστερά: Θέμης Μηλώσης, Τάκης Μπέσσας, Κώστας Λούστας. Δεξιά διακρίνεται ο Βαγγέλης Ταμουτσέλης.
Στην εφημερίδα του «Αριστοτέλη» στο φύλλο 194-195/1996, στο οποίο ανατρέχουμε, διαβάζουμε τα εξής για εκείνη την έκθεση:
«Η Έκθεση ζωγραφικής του Κ. Λούστα στην αίθουσα του ΦΣ.Φ. Αριστοτέλη»
Στις 20 Απριλίου εγκαινιάστηκε σε μια ασφυκτικά γεμάτη από κόσμο αίθουσα η έκθεση ζωγραφικής του συμπατριώτη μας καλλιτέχνη Κωστάκη Λούστα με τίτλο «Η Φλώρινα που έφυγε». Στα εγκαίνια παραβρέθηκαν ο Δήμαρχος Δ. Στύλου και πλήθος επώνυμοι και ανώνυμοι Φλωρινιώτες, εκπρόσωποι φορέων και συλλόγων. Τον διακεκριμένο ζωγράφο παρουσίασε στους παρισταμένους ο Αντιπρόεδρος του «Αριστοτέλη», Τριαντάφυλλος Παπανούσης, ενώ διαβάστηκε κείμενο του συγγραφέα.
Η προσφώνηση του κυρίου Παπανούση έχει ως εξής:
Κυρίες και κύριοι
Ο ΦΣΦ «Ο Αριστοτέλης» στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του στον εικαστικό χώρο, έχει τη μεγάλη χαρά και τιμή να παρουσιάσει μετά από πολλά χρόνια έργα του εκλεκτού μέλους του Συλλόγου και διεθνώς καταξιωμένου καλλιτέχνη Κωστάκη Λούστα σε έκθεση που θα διαρκέσει από 20 μέχρι 28-4-1996 και θα έχει σαν θέμα «Η Φλώρινα που έφυγε».
Ευτυχής συγκυρία μου δίνει σήμερα στα εγκαίνια τη δυνατότητα και την εξαιρετική τιμή να προσπαθήσω να παρουσιάσω τη βιογραφία και την πληθωρική καλλιτεχνική προσωπικότητα του μεγάλου ζωγράφου και εκλεκτού Φλωρινιώτη. Θα το επιχειρήσω με πολύ συντομία, παρ΄ όλο που κάτι τέτοιο ενδεχομένως να αποβεί εις βάρος της πληρότητας.
Ο ΚΩΣΤΑΚΗΣ ΛΟΥΣΤΑΣ πολύ μικρός κυνηγημένος από τη Ναζιστική θηριωδία βρήκε ασφαλές καταφύγιο για το σώμα και το πνεύμα του, στον μόλις τότε ιδρυθέντα Σύλλογό μας από μια χούφτα γενναίους και ασυμβίβαστους Φλωρινιώτες, που γύρισαν από το μέτωπο του χαμένου πολέμου με το κεφάλι ψηλά και αδούλωτη την Ελληνική ψυχή.
Ετών 7 ο μικρότερος μαθητής στην πρώτη εικαστική ομάδα, με την ίδρυση του ΦΣΦ «Ο Αριστοτέλης». Στον ίδιο Σύλλογο τενόρος στην πρώτη χορωδία του Λιώτση το 1942. Τενόρος και ύστερα σεκόντος και σολίστ για πολλά χρόνια στις μεγάλες χορωδίες. Σκηνογράφος στις θεατρικές εκδηλώσεις και μέλος του Μορφωτικού τμήματος. Μαθητής βιολιού στην τάξη του Ν. Δουδούμη πολύ νωρίς έλαβε μέρος σε όλες τις ζωγραφικές εκθέσεις του Συλλόγου και συμμετέχει πάντα στις εκδηλώσεις του Δήμου Φλώρινας («Πολιτιστικές εκδηλώσεις»).
Για τη μεγάλη και μακροχρόνια προσφορά του στο Σύλλογο τιμήθηκε με το αργυρούν μετάλλιο.
Το 1953 περνάει πρώτος στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική με τον Γιάννη Μόραλη και τον Μιχάλη Τόμπρο. Από φοιτητής συμμετέχει σ΄ όλες τις «Πανελλήνιες» του Ζαππείου Μεγάρου.
Είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Αθηνών. Το 1963 φεύγει για τη Νέα Υόρκη με τη σύζυγό του Αναστασία, όπου και πραγματοποίησε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στις μεγαλύτερες gallery της πόλης αυτής που αποτελεί το μεγαλύτερο κέντρο των τεχνών όλου του κόσμου.
Εκεί ήλθε η καταξίωση και η διεθνής αναγνώριση. Το 1991 το «Βαφοπούλειο» οργανώνει μεγάλη αναδρομική των έργων του. Το 1993 ειδική ατομική έκθεση της σειράς 80+1 (πορτραίτα προσωπικοτήτων της Θεσσαλονίκης) από τη Δημοτική Πινακοθήκη στα ΚΗ «Δημήτρια» με πολυτελή έκδοση βιβλίου όλων των έργων και εκτεταμένα σχόλια Ιστορικών Τέχνης, Καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Όλα τα έργα της σειράς αυτής πρόκειται να στεγαστούν στο καινούργιο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που γίνεται στην πόλη της Θεσσαλονίκης για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα 1997. Έργα του υπάρχουν σε μουσεία και πινακοθήκες όλου του κόσμου καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές.
Σήμερα θεωρείται από τους σημαντικούς Έλληνες Νεορεαλιστές. Το σύνολο των έργων που έχει φιλοτεχνήσει μέχρι σήμερα ανέρχεται σε 17000.
Το 1/3 από αυτά έχει θέμα τη Φλώρινα όπου μεγάλωσε ο Κωστάκης Λούστας.
Κύριο κορμό του έργου του επί πολλά χρόνια, συνιστά η τοπιογραφία. Ιδιαίτερα το ελεύθερο τοπίο τον αναδεικνύει σ΄ έναν από τους αξιότερους εκφραστές του είδους.
Βασικό στοιχείο της θεματολογίας του τα περισσότερα χρόνια ήταν η πανέμορφη ελληνική φύση, υπαίθρια και αστική, η οποία τον επηρεάζει συναισθηματικά και τον εμπνέει καλλιτεχνικά και την οποία αποδίδει αυθεντικά μ΄ έναν τρόπο έντονα διεισδυτικό.
Άλλο βασικό στοιχείο είναι η απεγνωσμένη του προσπάθεια να διατηρηθεί ζωντανή στην μνήμη μας η παλιά Φλώρινα με το δικό της αρχοντικό αρχιτεκτονικό στυλ, μέσα από τους πίνακές του, πριν η άναρχη και βάρβαρη νέα οικοδομική «τεχνική» εξαφανίσει τελείως τις τελευταίες όμορφες συνοικίες με τα γραφικά αρχοντικά τους. Πλέον έντονη την ύπαρξη του στοιχείου αυτού διακρίνουμε στα έργα που εκτίθενται σήμερα.
Από το 1991 και εντελώς ξαφνικά αιφνιδιάζοντας τους πάντες περνάει από τη μοναχική ενατένιση φυσικών και αστικών τοπίων στο διάλογο με την ανθρώπινη προσωπικότητα μέσα από τις προσωπογραφίες. Έτσι εργαζόμενος με φρενιτιώδη ρυθμό φιλοτέχνησε μια μεγάλη σειρά πορτρέτων προσωπικοτήτων της Θεσσαλονίκης. Όλες οι προσωπογραφίες, πλην του Μανώλη Ανδρόνικου, έγιναν «εκ του φυσικού», δεδομένης της αντίθεσης του καλλιτέχνη προς τη χρήση της φωτογραφίας.
Τα σχόλια και οι κριτικές για το νέο είδος εργασίας του από κορυφαίους πανεπιστημιακούς και άλλες προσωπικότητες ήταν πολλά και ιδιαίτερα κολακευτικά.
Ενδεικτικά αναφέρω δυο απ αυτά:
Κωνσταντίνος Κοσμόπουλος – Δήμαρχος Θεσσαλονίκης:
«Καταξιωμένος δημιουργός με μακρόχρονη γόνιμη και ανοδική πορεία στη ζωγραφική ο Κώστας Λούστας, συνέλαβε και πραγμάτωσε ένα πολυσήμαντο ποιοτικά και ποσοτικά, έργο, παρακαταθήκη μνήμης για τις επερχόμενες γενεές».
Μιλτιάδης Παπαϊωάννου – Καθηγητής Ιστορίας Τέχνης:
«Στο στάδιο αυτό της ζωγραφικής του Κ. Λούστα αναγνωρίζουμε ένα καλλιτεχνικό ύφος, που βασίζεται κατά κύριο λόγο στο χρώμα, το οποίο βλέπουμε να κυλά ανάμεσα στα αντικείμενα, ως ανεξάρτητη οντότητα με πινελιές αρμονικά συνδυασμένες και λυρικά διατυπωμένες».
Δεν χρειάζεται να σας κουράσω περισσότερο αφού τα έργα του που εκτίθενται σήμερα μιλούν μόνα τους με πολύ ευγλωττία και πειστικότητα.
————————
Στο ίδιο φύλλο του «Αριστοτέλη» η Σοφία Ηλιάδου – Τάχου χρονογραφεί με τίτλο: «Κωστάκης Λούστας – η δραματική αναζήτηση της Φλώρινας που έφυγε» γράφοντας:
Είναι θαρρώ ανάρμοστο να μιλήσω για τον Λούστα με τους όρους και τα σταθμά ενός ορθολογιστή που εκλογικεύει τη συγκίνηση και οριοθετεί σε στέρεα περιγράμματα τις βιωμένες εμπειρίες της χαράς ή του πόνου.
Θα προσπαθήσω λοιπόν να αγγίξω τους όρους της δικής του ευαισθησίας σημασιοδοτώντας με δάνεια από τον ίδιο αισθαντική αντίληψη την πορεία της αυτοσυνειδησίας του που επισφραγίζεται από τη δραματική αίσθηση μιας απώλειας της πόλης ως χώρου άντλησης αναμνήσεων αλλά και ως εικαστικού συνόλου ικανού να εμπνεύσει με τα ερεθίσματά του την ανάγκη της δημιουργίας.
Όσο σκύβει κανείς πάνω στα γραπτά ή τους πίνακες του Κωστάκη τόσο πείθεται για τη διάσημη αντίληψη του χρόνου και για τον μετεωρισμό του καλλιτέχνη ανάμεσα στο αφιλόξενο παρόν και στο ονειρικό χθες. Έναν μετεωρισμό που δεν επιβάλλει η δειλία ή η αδυναμία εκλογής, αλλά οι αντικειμενικοί όροι μιας άτεγκτης οριοθετημένης χρονικά και ταξινομημένης λογικά πραγματικότητας.
Ένα μετεωρισμό που ουσιαστικά δεν υφίσταται, αφού ο Κωστάκης έχει κάνει γνωστή την επιλογή του: «Τώρα το μαχαίρι το πέταξα στα σκουπίδια, προτιμώντας το μικρό Κωστάκη απ΄ τον ώριμο «Λούστα» ή αλλού «Να γιατί δεν ζω σήμερα – Διότι έζησα κάποτε σε μιαν ανεπανάληπτη Φλώρινα και τώρα δε με χωρά πουθενά».
Αυτή η εξιδανίκευση του παρελθόντος και η κάθετη διάκριση από τη Φλώρινα του παρόντος δημιουργεί έναν ιδιότυπο λεκτικό κώδικα εκφοράς στο οπλοστάσιο εξωτερίκευσης του Κωστάκη. Πολύ κοντά στην αισθαντική του διαβάζω: η Φλώρινα που έφυγε είναι οι λεύκες, ο παλιός Αριστοτέλης, το πιάνο της Κασσιανής, το ποτάμι, οι πλημμύρες, οι χωμάτινοι δρόμοι με τα χαμηλά σπίτια, οι κάργες, το Βαρόσι, το κάρο του κυρίου Παρασχάκη, η παρέα των μποέμ στο σπίτι τους, τον Αριστοτέλη, το βουνό, η αρμονία, η αίσθηση. Η Φλώρινα σήμερα είναι ο κόσμος των θανάσιμων αντιστροφών με τους δήθεν προστάτες του καλού, η πνιγηρότης, οι απουσίες, η μοναξιά, ο βαρβαρισμός, ο παχυδερμισμός, η αδιαφορία, η υπέρβαση του αξατομικισμού, η μιζέρια, η άψυχη αυτοκινητούπολη με τα σπίτια που απομείναν «ένα σκέτο κλάμα στις μέρες τις βροχής και του χειμώνα. Κι ο ευρύτερος περίγυρος είναι ο παγκόσμιος κονιορτός που βρωμάει αιθάλη και απελπισία. Μένει να αποδώσουμε το «ευπρεπέστερο άγνωστο» τον ενδιάμεσο σταθμό της απόδρασης, αυτόν που πρόδωσε όλους εκείνους οι οποίοι σαν τον Κωστάκη ή τον συνονόματό του Καβάφη κουβαλάν την πόλη μέσα τους όπου κι αν πάνε. Μόνο που ο Κωστάκης δε νιώθει την πόλη σαν ένα βασανιστικό βίωμα όπως ο ποιητής. Γι΄ αυτόν το μόνο τραγικό είναι η αίσθηση της απώλειας του χώρου εκείνων που εναρμονίζονται με την ηλικία της «γλαυκής θύμησης» αλλά και με την τραγικότητα της ωρίμανσης.
Κι επειδή η διαδικασία προσαρμογής είναι μια ακόμα «θανάσιμη αντιστροφή» ο Κωστάκης στα πλαίσια της δικής του ποικίλης δράσης των στοχαστικών προσαρμογών, αρνείται τα γυαλιά που αντικειμενοποιούν την υποκειμενική αίσθηση, ανάγει σε ιδεολογία την εικονική αναπαραγωγή της «παλαιάς Φλώρινας» ακινητώντας στο χρόνο το «εικαστικό του ερώτημα», ειρωνεύεται τους μελλοντολόγους δήθεν ερευνητές των προβλέψεων, φοράει τα μάτια του Κωστάκη, βιώνει τη γαλήνη του παλιού Αριστοτέλη, αρνείται να καταγγείλει το απάνθρωπο άχρονο παρόν και αρκείται στο να είναι αυτός που φαίνεται.
Πάνω όμως απ΄ όλα καταθέτει μέσα από την τέχνη του τις θρυμματισμένες εικόνες ενός «ονειρικού ταξιδεμένου κόσμου» βγαλμένου μέσα από τις σιωπηλές διεργασίες του νου, αυτού που κυοφορεί στους ανεξιχνίαστους δρόμους της εσωτερικής του συγκίνησης – Φλώρινα πόλη των εραστών της τέχνης και της απόλυτης ομορφιάς.
Επιμέλεια
Σπύρος Χρ. Παπαχαρίσης
