Οι πρώτες ημέρες του Ελληνοϊταλικού πολέμου στη Φλώρινα
Γράφει ο † Θεόδωρος Βόσδου |
Η πρώτη ημέρα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, ήταν Δευτέρα, 28 Οκτωβρίου 1940. Όντας ανύποπτος για τα συμβαίνοντα στην Ελλάδα, ο γράφων, μαθητής τότε της 3ης τάξης του Οκταταξίου Γυμνασίου, ντύθηκε, πήρε τα βιβλία και τα τετράδια στο χέρι (οι περισσότεροι μαθητές τότε δεν είχαν σάκες) και ξεκίνησε από την οδό Χρυσοστόμου Σμύρνης για το Γυμνάσιο. Όταν έφθασε στην οδό Ηπείρου, ξαφνιάστηκε, αντικρίζοντας μια μεγάλη σειρά συντεταγμένων στρατιωτών, έχοντας τον οπλισμό και το γυλιό τους στην πλάτη, ανηφόριζαν στην οδό Ηπείρου και Κοντοπούλου προς την Γεωργική Σχολή, τον Άγιο Νικόλαο και την τότε Μοτέσνιτσα και εκείθεν για βίγλα και Πισοδέρι και τα ελληνοαλβανικά σύνορα, όπου είχαν αρχίσει οι Ελληνοϊταλικές εχθροπραξίες.
Στο Γυμνάσιο οι μαθητές πληροφορήθηκαν από τους καθηγητές τους ότι οι Ιταλοί κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Ελλάδος και ότι τα σχολεία θα μείνουν κλειστά. Μερικοί από τους μαθητές χάρηκαν για το κλείσιμο των σχολείων, γιατί δεν είχαν συνειδητοποιήσει τις συνέπειες που θα είχε αργότερα ο πόλεμος. Στις 6 Νοεμβρίου 1940, η Φλώρινα δέχθηκε τον πρώτο βομβαρδισμό από δύο ιταλικά αεροπλάνα. Οι νέοι της οδού Χρυσοστόμου Σμύρνης, αλλά και οι γυναίκες της γειτονιάς, βλέποντας τα αεροπλάνα να λαμποκοπούν από το φως του ήλιου και να εξαπολύουν βόμβες, έσπευσαν και κρύφτηκαν στα υπόγεια των σπιτιών τους για να προφυλαχτούν και σε λίγο οι εκκωφαντικές εκρήξεις των βομβών τους κατατρόμαξαν. Οι πρώτες βόμβες έπεσαν στις βορεινές περιοχές της πόλεως, λιγοστά μέτρα από την κεντρική οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου, χωρίς ευτυχώς θύματα.
Ο βομβαρδισμός θορύβησε τους κατοίκους, που έπαιρναν την πρώτη γεύση του εναέριου πολέμου. Έτσι πολλοί γονείς έστειλαν τις οικογένειές τους στα γύρω χωριά για μεγαλύτερη ασφάλεια. Μέλη της οικογένειας του γράφοντος κατέλυσαν στο χωριό Πολυπλάτανος και στην κατοικία της οικογένειας Παπαγεωργίου. Μάλιστα, ακριβώς την ώρα που έφθασαν στο χωριό, η Φλώρινα δέχονταν τον δεύτερο βομβαρδισμό της κατά τον οποίον υπήρξε και το πρώτο θύμα. Ήταν ο νεαρός Αγησίαλος (Σύλας) Τοπάλης, που σκοτώθηκε στην περιοχή του τότε 4ου δημοτικού σχολείου. Η Φλώρινα βομβαρδίστηκε και τον Μάρτιο 1941, μάλιστα μία βόμβα έπεσε στον αυλόγυρο του Αγίου Γεωργίου. Με την ευκαιρία να σημειωθεί ότι στην περιοχή της Βίγλιστας ο πρώτος Φλωρινιώτης που σκοτώθηκε ήταν ο Χαράλαμπος Σαπουντζής, κοντά στο ύψωμα Παπαδήμα. Αξίζει ακόμα να σημειωθεί ότι μια νύχτα, οι Ιταλοί αεροπόροι, κατά πάσα πιθανότητα, έκαναν λάθος και αντί να βομβαρδίσουν την Φλώρινα, εξαπέστειλαν τις βόμβες τους στο ανύποπτο και ουδέτερο Μοναστήρι.
Το νυκτερινό θέαμα το είδε ο γράφων από το παράθυρο του σπιτιού, που τους φιλοξενούσε στον Πολυπλάτανο.
Στις 6 Απριλίου 1941, ημέρα Κυριακή, ο γράφων με τον πατέρα του, που ερχόνταν κάθε Κυριακή στο χωριό κοντά στην οικογένειά του και άλλους συγγενείς και φίλους, που διέμεναν στο Πολυπλάτανο, εξέδραμαν στο γειτονικό χωριό Αγία Παρασκευή, όπου στα γραφικά ποταμάκια κολυμβούσαν πανέμορφες χήνες και πάπιες, απ’ όπου μετέβησαν στο συνοριακό στρατιωτικό φυλάκιο. Από τους φρουρούς των συνόρων μας πληροφορήθηκαν ότι οι Γερμανοί κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Ελλάδος. Αρχίσαμε να τραγουδάμε το “Κορόϊδο Μουσολίνι”, νομίζοντας πως και οι Γερμανοί θα πάθουν ό,τι οι Ιταλοί στην Αλβανία. Όμως, δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Όσοι έμεναν στον Πολυπλάτανο και σε άλλα χωριά συνειδητοποίησαν την κρισιμότητα της πολεμικής καταστάσεως, και την Δευτέρα, 7 Απριλίου 1941, εγύρισαν στην Φλώρινα και τα σπίτια τους. Στις 9 Απριλίου 1941 το βραδάκι, μηχανοκίνητες Γερμανικές μονάδες, περνώντας εν τάχει από την Βουλγαρία και το Μοναστήρι, εισήλθαν στην Φλώρινα.
Την αναγγελία της εισόδου των Γερμανών στην Φλώρινα, την έκανε σε ομήγυρη γυναικών σε σπίτι της οδού Χρυσοστόμου Σμύρνης, ένας αεραμυνίτης, που μπαίνοντας στο δωμάτιο που ήσαν οι γυναίκες και αγωνιούσαν, σήκωσε το χέρι με το περιβραχιόνιο της αεράμυνας, λέγοντας: “Μπήκαν οι Γερμανοί στη Φλώρινα”. Οι γυναίκες άρχισαν να κλαίνε. Το κλάμα τους συνεχίστηκε, όταν μετά, από το ραδιόφωνο άκουσαν πως οι Γερμανοί είχαν καταλάβει και την Θεσσαλονίκη.
Με την είσοδο των Γερμανών στη Φλώρινα, πολλοί κάτοικοι λεηλάτησαν τις τότε στρατιωτικές αποθήκες. Να σημειώσουμε ότι στις 28 Ιουλίου 1944 η Φλώρινα δέχθηκε σφοδρό βομβαρδισμό πάνω από 20 συμμαχικά αεροπλάνα, κατά τον οποίο καταστράφηκαν πολλά σπίτια και σκοτώθηκαν 61 κάτοικοι της πόλης μας. Οι Γερμανοί είχαν απώλειες περίπου 40 στρατιώτες.
Θεόδωρος Βόσδου
Η φωτογραφία μας προέρχεται από το βιβλίο “Η Φλώρινα στο Έπος του Σαράντα. Ιστορία των Σιδηρών Συνταγμάτων της”, Θεσσαλονίκη, Ε.Μ.Σ., University Studio Press, 2008, σελ. 360. Eπιμ. Iάκ. Mιχαηλίδης, Στράτος Δορδανάς, Aθανάσιος Kαλλινακιώτης. Aρχεία Διεύθυνσης Iστορίας Στρατού.
Η λεζάντα αναφέρει:
Θεσσαλονίκη, 30 Οκτωβρίου 1940. Νιβεστιάνοι επίστρατοι των παλαιοτέρων κλάσεων 1919-1924, ετοιμάζονται να σπεύσουν στο Μέτωπο. Όρθιοι από δεξιά: Τσίλας (Βασίλειος) Ι. Ναϊδένης, Αναστάσιος Δ. Γιώρης, Ντράγκας, Γκώγκας (Γεώργιος) Μιχολέκος, Κωνσταντίνος Γ. Τσίρλης (Στέφου) και Θωμάς Αν. Φίστας. Καθήμενοι από δεξιά: Δημήτριος Στ. Ζέγας, Στέργιος Ν. Ναϊδένης και Τάσος Κ. Μπουτάρης. Ο μπάρμπα-Τάσος φοράει πολιτικά γιατί είχε πρόβλημα οράσεως και δεν επιστρατεύτηκε τελικά. Πηγή: Ενθύμια Νυμφαίου, Κοινότης Νυμφαίου – Εκδοτικός Οίκος Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 2003.
Το βιβλίο “Η Φλώρινα στο Έπος του Σαράντα. Ιστορία των Σιδηρών Συνταγμάτων της” βρίσκεται αναρτημένο στο δικτυακό τόπο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.
Σχετικά:
- Δείτε ένα βίντεο παραγωγής του Κινηματογραφικού Αρχείου του Πολεμικού Μουσείου με θέμα: Τα Συντάγματα της Φλώρινας στο έπος του 1940
- Διαβάστε την ανάρτησή μας θέμα: Τα σιδηρά συντάγματα του Νομού Φλώρινας
Σπύρος Χρ. Παπαχαρίσης
