Περί Παιδουπόλεων, Ορφανοτροφείων, Οικοτροφείων, Ιδρυμάτων 1940 – 1949
Λόγω των βουλευτικών εκλογών το “Παράθυρο στο Παρελθόν” παρέμεινε κλειστό. Σήμερα ξανανοίγει με ένα ενδιαφέρον θέμα το οποίο διαπραγματεύεται η συμπολίτισσά μας συνταξιούχος δασκάλα κ. Ελευθερία Μπαλγκουρανίδου – Βασιλειάδου:
Με αφορμή το βιβλίο του κ. Ατζακά Γιάννη, Λυκειάρχη, “Ο θολός βυθός”, θέλω να του εκφράσω δημόσια τα θερμά μου συγχαρητήρια, που είχε το θάρρος, μετά από 50 ολόκληρα χρόνια, ανασκαλίζοντας τις παιδικές του μνήμες, να γράψει αυτό το βιβλίο. Αναφέρεται στο παιδικό του βίωμα, 6 χρόνια σε παιδουπόλεις. Θα εντείνω την προσοχή σας, όμως, σ’ ένα καίριο σημείο. Στην αφιέρωση, που γράφει στην πρώτη σελίδα: “Στα παιδιά, του εμφυλίου, εθνικής αντίστασης, πικρό καρπό από τα στάχυα που θέρισε το δίκοπο δρεπάνι”.
Κι αυτό τα λέει όλα. Δεν θα πάρω το μέρος κανενός, ούτε των αριστερών, ούτε των δεξιών, της εποχής εκείνης (44-49) της αρρωστημένης εκείνης εποχής, που πλήγωσε τόσους ανθρώπους, δημιούργησε τόσα θύματα, έγιναν τόσες ανώφελες εκτελέσεις, έκανε χήρες, αθώα ορφανά παιδιά. Για μένα προσωπικά, ήταν όλοι αγωνιστές, γιατί ξεσηκώθηκαν για υψηλά ιδανικά, ελευθερίας, ειρήνης, δικαιοσύνης. Θα εστιάσω το κείμενο, στα ορφανοτροφεία, οικοτροφεία, παιδουπόλεις, που περιμάζεψαν αυτά τα ορφανά παιδιά, από όποια πλευρά κι αν ήταν οι πατεράδες τους. Τα γλύτωσαν από πολλά δεινά. Εύλογο είναι, θάταν ευτυχής συγκυρία να ζούσαν όλα, με τους γονείς τους, κάτω από την στοργική οικογενειακή θαλπωρή.
Ποιος, δεν τόθελε; Αφού, όμως, ορφάνεψαν, κάτω από δυσοίωνες συνθήκες, που δεν φταίγανε σε τίποτε τα αθώα παιδιά, τι νάκαναν; Να τα άφηναν στους πέντε δρόμους απροστάτευτα, βορά των επιτήδειων; Η Πολιτεία, όφειλε να τα προστατέψει. Να τα περιθάλψει, να τα σιτίσει, να τα ποδήσει, με τα πενιχρά μέσα της εποχής. Μήπως, τα άλλα παιδιά, που ζούσαν έξω, ήταν οικονομικά καλύτερα; Όλοι πλήρωσαν τις συνέπειες του πολέμου. Στα ιδρύματα αυτά, πήραν αγωγή, μόρφωση, πειθαρχία, σεβασμό, σε υγιές περιβάλλον, έστω και σαν στρατιωτάκια, σαν αριθμοί. Η έλλειψη γονέων, είναι τραυματική και θα τα ακολουθεί ως το τέλος της ζωής τους, ψυχικό κατάλοιπο. Θάταν καλύτερα να γύριζαν στους δρόμους, έρμαια του καθενός κακόβουλου και εκμετάλλευσης; Τα μόρφωσαν και τα εφοδίασαν μετά το δημοτικό και με ένα αξιοπρεπές επάγγελμα. Οι καλοί μαθητές, που διακρίνονταν στα γράμματα, τάστελναν στο Γυμνάσιο και έγιναν δάσκαλοι, καθηγητές, υπάλληλοι. Οι άλλοι, ανάλογα με την κρίση τους, ακολούθησαν ένα επάγγελμα. Τα κορίτσια έγιναν μοδίστρες, υφάντριες, πλέκτριες, κεντήτριες. Τα αγόρια έγιναν επιπλοποιοί, ραφτάδες, υποδηματοποιοί. Η αγωγή, η μόρφωση, ήταν πανομοιότυπη, με των άλλων σχολείων όλης της επικράτειας, έξω των έγκλειστων παιδιών, το παιδαγωγικό σύστημα ήταν ίδιο για όλα τα σχολεία, το Ερβαρτιανό.
Για μένα προσωπικά, το πιο ευαγές Ίδρυμα ήταν το Παπάφειο Ορφανοτροφείο Θεσσαλονίκης. Ο αείμνηστος Παπάφης, ο μεγαλύτερος ευεργέτης ορφανών παιδιών, περιμάζεψε 30.000 (ναι τριάντα χιλιάδες) ορφανά, που φοίτησαν και πήραν, εκτός από την διαπαιδαγώγηση και ένα αξιοπρεπές επάγγελμα, βιοποριστικό. Ήταν όλα αδέλφια. Σ’ ένα ανάκτορο, με πελώριο κήπο. Επίσης βγήκαν από το Αγροτικό Πτολεμαΐδας, άριστοι γεωργοί, κηπουροί, για δεντροκαλλιέργειες. Όλοι οι απόφοιτοι τους ευγνωμονούν. Έζησα τρία χρόνια στο Ορφανοτροφείο Ξάνθης, στην τρυφερή ηλικία των 10,11,12 χρονών και δεν θυμάμαι ποτέ, μα ποτέ να με δείρει κανείς, να με κακοποίησε (1950 – 1953) ή ακόμη να μας μίλησε κανείς για πολιτική, για κόμματα, για μίση. Δεν ξέραμε κανένα παιδί ποιανού ο πατέρας ανήκε στην άλφα παράταξη ή αλλού.
Όλα, μα όλα, μας έβλεπαν με το ίδιο μάτι. Και μάλιστα, θάθελα να εκφράσω και δημοσίως ένα ευχαριστώ στην Πολιτεία, για την αγωγή, που μου πρόσφερε. Για τα δεινά του πολέμου, που μάτωσαν τις ψυχές μας ας όψονται οι ένοχοι. Και μια ευχή: Είθε, οι άνθρωποι να συνετισθούν και να μην κάνουν πολέμους, “αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο κόσμος ο μεγάλος, ανήκει σε όλους μας”.
Ελευθερία Μπαλγκουρανίδου – Βασιλειάδου
Συνταξιούχος δασκάλα
Φωτογραφίες:
1. Παιδιά του Εθνικού Οικοτροφείου Φλωρίνης το 1950, έχοντας στο μέσο τον αείμνηστο Νεβεσκιώτη δάσκαλό τους και συγγραφέα Νικόλαο Λούστα.
2. Σχολική παράσταση παιδιών του Ορφανοτροφείου Ξάνθης, επίσης το 1950, που έπαιξαν το έργο “Η αρπαγή της Περσεφόνης”, ανάμεσά τους και η συγγραφέας του ανωτέρου κειμένου, Ελευθερία Μπαλγκουρανίδου.
