Το Φυτώριο και η Γεωργική Σχολή Φλωρίνης
Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης |
Μια αναδρομική περιήγηση στην περιοχή της Γεωργικής Σχολής, πριν ακόμη ιδρυθεί αυτή και το Φυτώριο, είναι απαραίτητη και φανερώνει μια πτυχή της ιστορίας της Φλώρινας. Σε αυτήν την περιοχή ήταν τα χωράφια και τα λιβάδια των Τούρκων, που κατοικούσαν στην γειτονιά Κιατίπ Αλή (σήμερα οδός Ιωαννίνων και οδός Κοντοπούλου). Οι χριστιανοί είχαν τους νερόμυλους λίγο πιο πέρα από τον ναό του Αγίου Νικολάου. Ο ναός αυτός χτίστηκε την περίοδο 1917-1921. Στο δρόμο ήταν το πανδοχείο του Δημήτρη Τάρναβου. Οι Τούρκοι ανταλλάχτηκαν και ο Κοντόπουλος, κατάφερε να πάρει 400 στρέμματα για να ιδρύσει το Φυτώριο και την Γεωργική Σχολή. Ένας μύλος, του Αναστάσιου Μάρκου ανταλλάχτηκε για να γίνει ενιαίος ο χώρος του Φυτωρίου. Του δόθηκε ένας αγρός απέναντι από την εκκλησία. Η κόρη του όμως, η Ελένη Πέιου, το χάρισε στην εκκλησία για να γίνει νεκροταφείο. Αυτό λειτούργησε από το 1926 μέχρι το 1992. Μέσα στον χώρο του Φυτωρίου, το 1961, κατασκευάστηκε η δεξαμενή κολύμβησης (πισίνα), και το 1967 το αναψυκτήριο(Μπουάτ). Και το αναψυκτήριο και η πισίνα δεν λειτουργούν πια.
Το 1969 λειτούργησε ο Ζωολογικός κήπος, που έκλεισε μετά το 2000. Το 1977, σε ένα από τα κόκκινα κτήρια και για μικρό χρονικό διάστημα στεγάστηκε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, της Στέγης Φιλοτέχνων Φλώρινας. Εκεί λειτούργησε και το Κέντρο Γεωργικής Επιμορφώσεως (ΚΕΓΕ), που σήμερα ονομάζεται «Δήμητρα».
Πιο πάνω από το κτήριο της «Δήμητρας» είναι το γήπεδο προπονήσεως της ποδοσφαιρικής ομάδος «Μέγας Αλέξανδρος» και πιο πάνω το Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής. Όλα αυτά στο κτήμα της παλιάς Γεωργικής Σχολής. Αλλά και από την μεριά του ποταμού υπάρχουν δυο γήπεδα τένις. Εδώ τελειώνει η περιήγηση στον τόπο και στον χρόνο.
Η ιστορία του Φυτωρίου και της Γεωργικής Σχολής είναι συνδεδεμένη με το όνομα του Ιωάννη Κοντόπουλου (1891-1929), ενός δραστήριου γεωπόνου, δημοσίου υπαλλήλου της Διευθύνσεως Γεωργίας Φλωρίνης. Ο Κοντόπουλος ήταν από την Κωνσταντινούπολη και είχε σπουδάσει γεωπονία στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Το 1920 περίπου, διορίστηκε νομογεωπόνος στη Φλώρινα. Ήταν δραστήριο μέλος της βενιζελικής παράταξης, με προσβάσεις στο Υπουργείο Γεωργίας. Με την κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, κατάφερε να βάλει τις βάσεις για να ιδρύσει έναν γεωργικό σταθμό στα χωράφια μεταξύ Φλώρινας και Πρώτης. Το 1922, ίδρυσε τον «Γεωργικό Σύνδεσμο Φλωρίνης, Καμπασνίτσης και πέριξ», με σκοπό να αναβαθμίσει τις μεθόδους γεωργίας της περιοχής μας, αλλά και να πειραματιστούν σε νέους σπόρους και οπωροφόρα δένδρα.
Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, ο Κοντόπουλος κατάφερε να πάρει 400 στρέμματα τούρκικων ιδιοκτησιών στην σημερινή θέση του Φυτωρίου. Μερικοί μύλοι χριστιανών ιδιοκτητών που υπήρχαν μέσα στο κτήμα αποζημιώθηκαν. Το κτήμα έφτασε μέχρι το ύψος του Αγίου Μηνά, κάτω από τον δρόμο και μέχρι το ποτάμι. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, ο Κοντόπουλος άρχισε να χτίζει τα κόκκινα κτήρια και τους πύργους, που ήταν αποθήκες σιτηρών (σιλό). Επίσης φύτεψε τα κτήματα με αμπέλια, με οπωροφόρα και καλλωπιστικά δένδρα. Παράλληλα άρχισε και η έρευνα στους σπόρους και στα δενδρύλλια με σκοπό να πειραματιστούν, και να βελτιώσουν την παραγωγή. Ο σταθμός προμηθεύτηκε και βελτιωμένες ράτσες οικόσιτων ζώων για αναπαραγωγή. Το 1929, ο Κοντόπουλος ίδρυσε τον «Γεωργοκτηνοτροφικό Σταθμό» και τον «Σταθμό Γεωργικών Βελτιώσεων».
Οι δυο αυτοί Σταθμοί βοήθησαν στην γεωργική και την κτηνοτροφική ανάπτυξη της περιοχής. Η υποδομή υπήρχε από τα προηγούμενα χρόνια. Όταν, το 1925, καταστράφηκαν τα αμπέλια της πόλης της Φλώρινας από φυλλοξέρα, ο Κοντόπουλος έδωσε σε όλους κλήματα νέων ποικιλιών. Οι παλιές ποικιλίες χάθηκαν και οι νέες ήταν μοσχάτο, σανζό και ροζακί. Από το Φυτώριο ξεκίνησε η καλλιέργεια της φράουλας στη Φλώρινα, και οι φράουλες εξάγονταν, αλλά και πουλιόταν στην αγορά της Φλώρινας. Μέχρι τότε μόνο οι ορειβάτες μπορούσαν να γευτούν τις αγριοφράουλες στα δάση των ψηλών βουνών. Η Φλώρινα μεταπολεμικά είχε την πρώτη θέση στην παραγωγή φράουλας. Ο Κοντόπουλος ομόρφαινε και τους δρόμους και τις πλατείες της Φλώρινας με καλλωπιστικά δένδρα, μοναδικά. Έμαθε και τους αγρότες να καλλιεργούν τα περιβόλια, με διάφορες νέες ποικιλίες μήλων και αχλαδιών. Παλαιότερα δεν υπήρχαν περιβόλια, παρά μόνο μεμονωμένα οπωροφόρα δένδρα.
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Ελευθερίου Βενιζέλου, το 1929, άνοιξε τον δρόμο για τα επαγγελματικά σχολεία: Γεωργικά, εμπορικά, βιοτεχνικά και οικιακά θηλέων. Ο Κοντόπουλος πρότεινε στον Πρωθυπουργό να ιδρυθεί Γεωργική Σχολή στη Φλώρινα και έγινε δεκτό το αίτημά του. Το 1929, άρχισε να χτίζεται το μεγαλοπρεπές κτήριο της Γεωργικής Σχολής και αποπερατώθηκε το 1932. Δυστυχώς όμως ο Ιωάννης Κοντόπουλος, ο προικισμένος αυτός γεωπόνος, που πρόσφερε τόσα στη Φλώρινα απεβίωσε, το 1929. Δεν πρόλαβε να δει την λειτουργία της Γεωργικής Σχολής. Για την μεγάλη προσφορά του στη Φλώρινα, ο Δήμος Φλώρινας ονόμασε την οδό από την πλατεία Ηρώων και μέχρι τον Άγιο Νικόλαο, σε οδό Κοντοπούλου. Είναι η οδός που περνά ανάμεσα από το Φυτώριο και την Γεωργική Σχολή.
Το 1933, λειτούργησε δοκιμαστικά η Σχολή, και από το σχολικό έτος 1935-36, η Γεωργική Σχολή λειτουργούσε κανονικά. Η Σχολή ήταν μόνο για άρρενες. Οι μαθητές ήταν όλοι από τον Νομό Φλώρινας, από αγροτικές οικογένειες, και έπρεπε να έχουν απολυτήριο δημοτικού σχολείου. Όλοι οι μαθητές ήταν εσωτερικοί, καθώς στη Σχολή λειτουργούσε οικοτροφείο, όπου έμεναν και σιτίζονταν οι μαθητές. Όλα ήταν δωρεάν, επειδή η Σχολή ήταν κρατική, και ήταν ανεξάρτητη υπηρεσία, που υπαγόταν απευθείας στο Υπουργείο Γεωργίας.
Τα θεωρητικά τους μαθήματα είχαν σχέση με την γεωργική επιμόρφωση. Η πρακτική όμως γινόταν στο κτήμα, όπου εφάρμοζαν τις θεωρητικές μεθόδους. Συγκεκριμένα μάθαιναν: Δενδροκομία, αμπελουργία, κτηνοτροφία, γεωργία, πτηνοτροφία, μελισσοκομία, οινολογία, λαχανοκομία και ανθοκομία. Επίσης είχαν εργαστήρια γεωργικών μηχανημάτων, εργαστήρια ηλεκτρολογίας, εργαστήρια οικοδομικής και εργαστήρια ξυλουργικής. Μερικά μαθήματα ήταν σχολικά, όπως κείμενα, γραμματική και συντακτικό. Δεν έλειπαν βέβαια και οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες, καθώς και οι αθλητικές. Τις Κυριακές και στις γιορτές οι μαθητές εκκλησιάζονταν, και συμμετείχαν στις παρελάσεις. Οι μαθητές λάμβαναν ελληνοχριστιανική αγωγή με σκοπό να γίνουν καλοί πολίτες και να παίξουν ηγετικό ρόλο στα χωριά τους.
Από την ίδρυση της Σχολής η φοίτηση ήταν δυο χρόνια. Το 1952, η φοίτηση έγινε μονοετής. Κατά την διάρκεια των πολέμων, δηλαδή από το 1940 μέχρι το 1947 η Σχολή είχε κλείσει. Κατά την γερμανική Κατοχή, το φυτώριο φυλαγόταν από μερικούς φύλακες. Όμως όποιος πεινούσε προσπαθούσε να κλέψει καμιά κότα και ότι άλλο μπορούσε. Τα μεγάλα περιβόλια με μηλιές και αχλαδιές ήταν πρόκληση, για όσους στερούνταν τα τρόφιμα. Κάποιοι έμπαιναν μέσα κρυφά και γέμιζαν καλάθια με φρούτα. Το Φυτώριο έπαθε μεγάλες ζημίες κατά την διάρκεια της γερμανικής Κατοχής. Τα κτήρια είχαν επιταχτεί από τον γερμανικό στρατό και μετά την απελευθέρωση από τον βρετανικό στρατό. Στην διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στα κτήρια στεγάζονταν υπηρεσίες του εθνικού στρατού. Η Γεωργική Σχολή λειτούργησε πάλι το 1947, στα κόκκινα κτήρια. Το 1957, επισκευάστηκε το κεντρικό κτήριο και η Σχολή μετακόμισε σε αυτό. Η δύναμη της σχολής ήταν από 30 έως 60 μαθητές. Σε όλη την διάρκεια της ύπαρξής της μαθήτευσαν σε αυτήν περίπου 850 μαθητές, που ήταν από τον Νομό Φλώρινας. Μετά την αποφοίτησή τους οι περισσότεροι ασχολήθηκαν με την γεωργία και την κτηνοτροφία, καθώς ο νομός μας τότε ήταν γεωργοκτηνοτροφικός.
Στην Γεωργική Σχολή εργάστηκαν πολλοί. Άλλοι επιστήμονες και άλλοι εργάτες. Άλλοι με συμβάσεις αορίστου χρόνου και άλλοι εποχικοί. Ιδρυτής ήταν ο γεωπόνος Ιωάννης Κοντόπουλος, και μετά από αυτόν διετέλεσαν διευθυντές οι παρακάτω γεωπόνοι: Κοντονής Ιωάννης, Δαφίνης Ιωάννης, Δουδούμης Νικόλαος, Κουρκουμπέτης Σωτήριος και Ηλιάδης Σταύρος. Διαχειριστής ? λογιστής ήταν ο Παπαϊωάννου Θωμάς. Λογιστής ήταν και ο Σιάκος Φιλώτας. Παιδονόμος ο Λαζαρίδης Αριστοτέλης. Επιστάτης ο Καραμάνης Χρήστος, που έμενε σε ένα οίκημα κοντά στον καταρράχτη. Μάγειρας ο Μηλώσης Πέτρος. Στο μόνιμο προσωπικό ήταν ο Μούλελης Ιωάννης. Ο γιος του Ηλίας Μούλελης ήταν σταβλάρχης που περιποιόταν τον άγριο ταύρο, έναν επιβήτορα της φυλής σβιτς. Δούλευε και στο τυροκομείο και μοίραζε το γάλα στα σπίτια της Φλώρινας. Με ένα πελώριο άσπρο άλογο που έσερνε μια δίτροχη άμαξα διέσχιζε την πόλη χτυπώντας ένα καμπανάκι. Τον χειμώνα το άσπρο άλογο έσερνε ένα μεγάλο έλκηθρο, που γλιστρούσε πάνω στους χιονισμένους δρόμους και με αυτό ο Ηλίας Μούλελης μοίραζε το γάλα στα σπίτια. Ο Κοτρίδης Βλαδήμηρος περιποιόταν τα άλογα. Ο Δουμανίδης Αναστάσιος (Τρούμαν) όργωνε με το τρακτέρ, ήταν και υπεύθυνος του χοιροστασίου. Ο Στρέζος Σταύρος και ο Γκικόπουλος Ελευθέριος ασχολιόταν με τα πρόβατα. Ο Γώγος Ιωσήφ ήταν μαραγκός, ο Λάκης Λοντράκης επίσης μαραγκός, και πολλοί άλλοι. Κοντά σε αυτούς εργάστηκαν πάρα πολλοί περιστασιακά και εποχικά. Επίσης εργάστηκαν και πολλοί γεωπόνοι αποσπασμένοι από την Διεύθυνση Γεωργίας και πολλοί κτηνίατροι από την Διεύθυνση Κτηνιατρικής. Εργάστηκαν και δάσκαλοι, αλλά και τεχνίτες, που δίδασκαν τεχνικά μαθήματα. Κοντά σε αυτούς, οι μαθητές της Σχολής μάθαιναν τα θεωρητικά. Στο κτήμα, με την εργασία τους αποκτούσαν πρακτικές γνώσεις.
Η Γεωργική Σχολή Φλωρίνης άρχισε να υπολειτουργεί στα μέσα της δεκαετίας του 1970, και λίγο αργότερα έκλεισε. Το αγρόκτημα όμως συνέχισε την λειτουργία του. Το 1978, στο μεγάλο κτήριο στεγάστηκε η Σχολή Λογιστών των Κ.Α.Τ.Ε.Ε. η οποία μεταφέρθηκε στην Κοζάνη. Τότε λειτούργησε η Σχολή Τεχνολόγων Γεωπονίας, το Τμήμα Φυτικής Παραγωγής. Το 1983, λειτούργησαν τα ΤΕΙ, με την σχολή Τεχνολόγων Γεωπονίας με δυο τμήματα: α) Φυτικής Παραγωγής και β) Ζωικής Παραγωγής.
Το μεγάλο αγρόκτημα, οι κτηριακές εγκαταστάσεις και το νέο κτήριο της Φοιτητικής Εστίας παρέχουν άριστη υποδομή, ώστε να συνεχιστεί η λειτουργία των σχολών.
Το Φυτώριο της Γεωργικής Σχολής ήταν κάποτε το στολίδι της Φλώρινας. Το μεγαλοπρεπές λευκό κτήριο στην πλαγιά και πιο κάτω, στο ίσιωμα, από την άλλη μεριά του δρόμου, τα κόκκινα κτήρια με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους, το πέτρινο σιντριβάνι και οι δυο κόκκινοι πύργοι. Ήταν χώρος περιπάτου τις ηλιόλουστες Κυριακές για τους Φλωρινιώτες, που με τα παιδιά τους εκκλησιάζονταν στον ναό του Αγίου Νικολάου, και μετά πήγαιναν να θαυμάσουν τον ζωηρό ταύρο, που τον συγκρατούσε ένας χαλκάς στην μούρη. Κοτέτσια με πολλές ράτσες πετεινών και ορνίθων, αρνάκια και κατσικάκια, λεβέντικα άλογα, διάφορες ράτσες αγελάδων και ένα σμήνος περιστέρια στους πύργους. Ο περίπατος συνεχιζόταν στο μεγάλο κτήμα, όπου υπήρχαν οπωροφόρα και καλλωπιστικά δένδρα και αμπέλια. Στον καταρράκτη τελείωνε ο περίπατος. Ήταν και χώρος για τις σχολικές εκδρομές. Εκεί πήγαιναν τους μαθητές, καθώς υπήρχε χώρος για τρέξιμο και παιχνίδια.
Χαρά Θεού ήταν το Φυτώριο και τις Κυριακές και τις καθημερινές. Οι περιπατητές της Κυριακής ήταν πολλοί, που θαύμαζαν την νοικοκυροσύνη του κτήματος. Ένα αγρόκτημα μοναδικό που το συντηρούσε το προσωπικό και οι μαθητές της Γεωργικής Σχολής Φλωρίνης.
Δημήτρης Μεκάσης
